Arama
20 maddede seyyah-ı alem Evliya Çelebi kimdir?
Kendini 'dünya gezgini, insanoğlunun dostu' olarak adlandıran Evliya Çelebi'nin, üzerinde 'dünya gezgini Evliya' yazan bir yüzük taktığı biliyor muydunuz? Seyyah-ı alem Evliya Çelebi, 51 yıl boyunca, 7 iklim ve 18 padişahlık yer gezdi. Gördüğü bir rüyayla yollara düşen Çelebi, gezdiği yerlere ait kültürel değerleri anlattığı 10 ciltlik Seyahatname'yi kaleme aldı. Bu eserle yalnızca yaşadığı döneme değil, birçok farklı milletin kültürel birikimine ışık tuttu. Sizler için 20 soruda Evliya Çelebi hayatı hakkında bilmeniz gerekenleri derledik.
Ömrünün 51 yılını seyahate adayarak neredeyse dünyanın her yerini adımlayan Evliya Çelebi'nin dedelerinin soyunun Hoca Ahmed Yesevi'ye ulaştığını Seyahatname'de yazar.
Ataları Kütahyalı olan seyyahın babası Saray-ı Âmire'nin kuyumcubaşısı Derviş Mehmed Zıllî Efendi'ydi. Annesi yakın dostluğunu kazandığı Sadrazam Melek Ahmed Paşa'nın akrabasıydı.
Tarihte eşine az rastlanır bir büyüklükte bir seyahatname kaleme alan Evliya Çelebi, İstanbul'da Unkapanı'nda 25 Mart 1611 yılında doğdu.
Mübalağalı yazılar yazan Evliya Çelebi, nüfuslu biri olduğunu belirtmek için eserinde dünyaya geldiğinde evlerinde yetmiş kadar ulema ve meşâyih bulunduğunu, onların manevi yardımlarından dolayı macera dolu hayatında her türlü dert ve sıkıntıdan kolayca kurtulduğunu yazdı.
İyi bir öğrenim gördüğü anlaşılan Evliya Çelebi, ata iyi binerdi. Aynı zamanda eserinde bilgilerden iyi cirit oynadığı, gayet çevik ve hareketli bir insan olduğu, herkesle iyi geçindiği, hoşsohbet, nüktedan olup katıldığı meclislerde sözünü dinletti anlaşılır.
Evliya Çelebi hoşça vakit geçirmeyi seven zevk sahibi bir kimsedir. Anlattığı garip olaylarda ve latifelerde zengin bir hayal gücüne sahip olduğu belli olur. Sarayda, devlet ricâlinden birçok tanıdığı olmasına rağmen ikbal hırsına kapılmayarak hayatını seyahate vakfetti.
Birçok savaşa katılan, ata iyi binen, sırası geldiği zaman iyi bir savaşçı olarak birçok kez ölüm tehlikesiyle yüz yüze gelmiş, fakat ince zekâsı, hazırcevaplığı ve güler yüzü ile bu ölüm tehlikelerinden yakasını kurtarmayı başarmış biriydi.
Gezip dolaştığı yerlerde kendisinden iz bırakmak hevesini yaratılışındaki tevazu ile birleştirip bina duvarlarına "Evliya ruhiyçün el-Fâtiha" yazacak kadar latife sahibiydi.
Evliya Çelebi, doğumundan ölümüne kadar 6 Osmanlı padişahı döneminde yaşadı. Bu padişahlar; I. Ahmed, I. Mustafa, II. Osman, IV. Murat, I. İbrahim, IV. İbrahim'di. Gençlik yılları IV. Murat dönemine denk gelir.
Evliya Çelebi, Osmanlı'nın duraklama olarak adlandırılan döneminde yaşadı. Bu yüzyılda toplumsal sıkıntılar, ekonomik sorunlar görülmeye başlandı. İran ile yapılan Kasr-ı Şirin antlaşmasıyla sınırlar arasında sorun geçici olarak son buldu. Osmanlı'nın Venedik'e, Lehistan'a ve Alman İmparatoru'na karşı daha geniş çapta savaş girişimlerine yönelmişti.
Evliya Çelebi, eğitiminin ilk aşamasında daha çok babasının Unkapanı pazar yerindeki dükkanına gelen bilgili ve çok yönlü tanıdıklardan yararlandı.
Daha sonra Hamid Efendi Medresesinde yedi yıl eğitim gördü. Aynı zamanda Kur'an-ı Kerim'i ezberledi ve babasından hat, nakış, tezhip sanatlarını öğrendi. Ardından saraya intisap ederek Enderun'da tahsilini sürdürdü. Güzel sesi dolayısıyla mûsiki eğitimi de aldı. Padişahın emriyle Kilâr-ı Hâs'a alındı. Burada eğitildi; hat, mûsiki, nahiv ve tecvid gibi dersler okuyarak bilgisini arttırdı.