Arama
20 maddede seyyah-ı alem Evliya Çelebi kimdir?
Kendini 'dünya gezgini, insanoğlunun dostu' olarak adlandıran Evliya Çelebi'nin, üzerinde 'dünya gezgini Evliya' yazan bir yüzük taktığı biliyor muydunuz? Seyyah-ı alem Evliya Çelebi, 51 yıl boyunca, 7 iklim ve 18 padişahlık yer gezdi. Gördüğü bir rüyayla yollara düşen Çelebi, gezdiği yerlere ait kültürel değerleri anlattığı 10 ciltlik Seyahatname'yi kaleme aldı. Bu eserle yalnızca yaşadığı döneme değil, birçok farklı milletin kültürel birikimine ışık tuttu. Sizler için 20 soruda Evliya Çelebi hayatı hakkında bilmeniz gerekenleri derledik.
Evliya Çelebi, doğumundan ölümüne kadar 6 Osmanlı padişahı döneminde yaşadı. Bu padişahlar; I. Ahmed, I. Mustafa, II. Osman, IV. Murat, I. İbrahim, IV. İbrahim'di. Gençlik yılları IV. Murat dönemine denk gelir.
Evliya Çelebi, Osmanlı'nın duraklama olarak adlandırılan döneminde yaşadı. Bu yüzyılda toplumsal sıkıntılar, ekonomik sorunlar görülmeye başlandı. İran ile yapılan Kasr-ı Şirin antlaşmasıyla sınırlar arasında sorun geçici olarak son buldu. Osmanlı'nın Venedik'e, Lehistan'a ve Alman İmparatoru'na karşı daha geniş çapta savaş girişimlerine yönelmişti.
Evliya Çelebi, eğitiminin ilk aşamasında daha çok babasının Unkapanı pazar yerindeki dükkanına gelen bilgili ve çok yönlü tanıdıklardan yararlandı.
Daha sonra Hamid Efendi Medresesinde yedi yıl eğitim gördü. Aynı zamanda Kur'an-ı Kerim'i ezberledi ve babasından hat, nakış, tezhip sanatlarını öğrendi. Ardından saraya intisap ederek Enderun'da tahsilini sürdürdü. Güzel sesi dolayısıyla mûsiki eğitimi de aldı. Padişahın emriyle Kilâr-ı Hâs'a alındı. Burada eğitildi; hat, mûsiki, nahiv ve tecvid gibi dersler okuyarak bilgisini arttırdı.
Ünlü seyyahın en bilinen ve kullanılan unvanı Çelebi'ydi. Ömrünü gezmeye, yeni yerler ve insanlar tanımaya vakfeden Evliya Çelebi, Seyahatname eserinde kendisinden seyyah-ı âlem ve nedim-i beni âdem Evliya-yı bî-riyâ yani dünya gezgini, insanoğlunun dostu, riyasız Evliya olarak bahseder.
Türkçeyi düzgün, etkili ve sanatsal kullanabilme becerisine sahip olan Evliya, Enderun'da Arapça, Farsça ve Rumca; babasının arkadaşı Simyon Usta'dan ise Latince ve Yunanca öğrendi.
Evliya Çelebi, seyahatlerine yardımcı olması için zaman zaman mektup götürüp getirmek, köyleri tahrir etmek, vergi toplamak gibi görevleri kabul etti. Elçi kafilelerine daha emniyetli olduğu için onlarla yolculuk yapma fırsatını değerlendirdi.
Zengin bir aileye mensup olan Evliya'nın seyahatlerinde yanında uşakları veya dostları bulunurdu. Yerine getirdiği hizmetler karşılığında aldığı atıyyeler, seferlerde payına düşen ganimetler ve satışlardan elde ettiği kârlar da ona yeni gelirler sağlıyordu.
Katıldığı pek çok savaştan aldığı ganimetler alan Evliya Çelebi, verilen hediyeler ve gezdiği yerlerde yaptığı ticaretten elde ettiği para sayesinde de rahat hayat sürdü.