Arama
27 Mayıs 1960 Darbesi edebiyatımıza nasıl yansıdı?
Hayatla beslenen edebiyatımız, ülkemizde yaşanan siyasal, sosyal değişimlerden etkilendi. Tarihimizdeki darbeler de bu sebeple edebiyatçılarımızın sırt çevirdiği meseleler arasında olmadı. Fakat sanatçılarımızın demokrasi tarihine vurulmuş ilk darbeye ve Adnan Menderes'in idamına bakışı insanı hayrete düşürecek şekildeydi. Trajik olaylar, edebiyatçılar tarafından görmezden gelindi, hatta demokrasi tarihinin kara lekesi olan bu darbe açıkça alkışlandı. Öyle ki Adnan Menderes'in darbeyi hak ettiği gibi bir algı oluşturmaya çalıştılar. Peki, 27 Mayıs 1960 Darbesi edebiyatımıza nasıl yansıdı? Ahmet Hamdi Tanpınar'ın okurlarını hayrete düşüren tutumu neydi?
◾ Süreya'nın bu bağlamda yazdığı bir başka şiiri 'Kısa Türkiye Tarihi II' de darbe anayasasını "gül" devrine benzeterek över. Şöyle der:
"Üç anayasa ortasında büyüdün
Biri akasya
Biri gül
Biri zakkum"
◾ Şiirdeki akasya, 1924 Anayasası; "gül", 1960 Anayasası; "zakkum" ise 12 Eylül Anayasasıdır. Cemal Süreya, demokrasi tarihimiz için unutulmayacak bir kara leke olan bu darbe anayasasını Türkiye'deki en demokratik ve en özgürlükçü anayasa olarak gördü.
◾ Necati Cumalı da Süreya'nın bakış açısını "Bir Gül Açıyorsa" şiirinde sürdürür. "Bir gül açıyorsa şimdi Türkiye'de/ Aşkla ümitle açıyor" mısralarıyla, bir demokrasi infazı olan 60 darbesini güle benzetti.
◾ Fazıl Hüsnü, bir şiirinde darbeyi Ergenekon'dan çıkışa benzetti. Silahını kendi halkına çeviren başıbozuk darbeci askerlere güzellemeler yaptı.
◾ Attila İlhan, "Kışlalarda gürül gürül borazanlar çalınır" diyerek darbeye övgüler düzdü. Salâh Birsel de, "Sisten Sonra"da; "Günaydın hepinize Türk ordusundan" mısralarıyla 1960 Darbesi'ne "Günaydın!" der. Onları Suat Taşer, Cahit Külebi, Sabih Şendil, Özker Yaşın takip etti.
◾ Bu yazarların yanı sıra 60 Darbesi'ne ve Menderes ve arkadaşlarının idamlarına karşı yazdığı birkaç yazı ile okurlarını hayrete düşüren kişi Tanpınar oldu.
◾ Tanpınar, gerek ilmî gerekse edebî eserleriyle özellikle mazi, hâl ve istikbali bir zincir olarak gören bakışıyla, derin tahliller ve isabetli tespitlerle muhafazakâr zümrede hayranlık uyandırmıştı.
◾ "Suçüstü", "Yakın Tarihimiz Üzerinde Dikkatler", "İçtimaî Cürüm ve İnsan Adaleti", "Hatıra ve Düşünceler" başlıklı yazıları ile günlüklerinde, Demokrat Parti iktidarına ve Menderes'e şiddetle saldırdı.
◾ Yassıada'da tutuklu bakanlara yapılan işkenceyi sevinçle karşılayan Tanpınar, Menderes'in idamı sonrası bunu hak ettiğini yazarak okurlarını hayrete düşürdü.