Arama
27 Mayıs 1960 Darbesi edebiyatımıza nasıl yansıdı?
Hayatla beslenen edebiyatımız, ülkemizde yaşanan siyasal, sosyal değişimlerden etkilendi. Tarihimizdeki darbeler de bu sebeple edebiyatçılarımızın sırt çevirdiği meseleler arasında olmadı. Fakat sanatçılarımızın demokrasi tarihine vurulmuş ilk darbeye ve Adnan Menderes'in idamına bakışı insanı hayrete düşürecek şekildeydi. Trajik olaylar, edebiyatçılar tarafından görmezden gelindi, hatta demokrasi tarihinin kara lekesi olan bu darbe açıkça alkışlandı. Öyle ki Adnan Menderes'in darbeyi hak ettiği gibi bir algı oluşturmaya çalıştılar. Peki, 27 Mayıs 1960 Darbesi edebiyatımıza nasıl yansıdı? Ahmet Hamdi Tanpınar'ın okurlarını hayrete düşüren tutumu neydi?
◾ Attila İlhan, "Kışlalarda gürül gürül borazanlar çalınır" diyerek darbeye övgüler düzdü. Salâh Birsel de, "Sisten Sonra"da; "Günaydın hepinize Türk ordusundan" mısralarıyla 1960 Darbesi'ne "Günaydın!" der. Onları Suat Taşer, Cahit Külebi, Sabih Şendil, Özker Yaşın takip etti.
◾ Bu yazarların yanı sıra 60 Darbesi'ne ve Menderes ve arkadaşlarının idamlarına karşı yazdığı birkaç yazı ile okurlarını hayrete düşüren kişi Tanpınar oldu.
◾ Tanpınar, gerek ilmî gerekse edebî eserleriyle özellikle mazi, hâl ve istikbali bir zincir olarak gören bakışıyla, derin tahliller ve isabetli tespitlerle muhafazakâr zümrede hayranlık uyandırmıştı.
◾ "Suçüstü", "Yakın Tarihimiz Üzerinde Dikkatler", "İçtimaî Cürüm ve İnsan Adaleti", "Hatıra ve Düşünceler" başlıklı yazıları ile günlüklerinde, Demokrat Parti iktidarına ve Menderes'e şiddetle saldırdı.
◾ Yassıada'da tutuklu bakanlara yapılan işkenceyi sevinçle karşılayan Tanpınar, Menderes'in idamı sonrası bunu hak ettiğini yazarak okurlarını hayrete düşürdü.
◾ Tanpınar, bu demokrasi infazını alkışlayıp darbeyi yapan orduya minnettar olduğunu söyledi: "Bu adamlara minnettarım. Demokrat Parti ejderhasından bizi kurtardılar. Vatan temizlendi." cümleleriyle de ilan etti.
◾ İdamları ve adaletsiz mahkemeyi "Milli Birlik Komitesi bu Sardanapal taklitlerini çuvala tıkarak Yassıada'ya gönderdi" ve "Yassıada fazla devam etti. Yetti artık. Fatiha okunacak yerde hatme başladık." sözleriyle destekledi.
◾ Günlük adlı eserinde "Samet Ağaoğlu dışında Yassıada'da acıdığım tek kişi yok" der ve "Bu Pazar, İsmet Paşa'da idim" diye de ekler.
◾ O kadar ki Tanpınar, Yassıada'daki bu vahşet hoşuna gider: "Yassıada milletin alakasının toplandığı yer. Herkesin Samet'te ve Zorlu'da bir hıncı var. Hemen herkes hazla dövüldüklerini hikâye ediyor ve mesut oluyorlar. Benim de Zorlu için hoşuma gidiyor."