Arama
33 yıllık nişane: Yıldız Sarayı
Osmanlı Devleti'nde saraylar, devletin siyasi merkezleriydi. Son dönemlerinde iç karışıklıkların, ihtilallerin hedefi olan payitahtta artık her hamle hayati önem taşıyordu. Tüm dünyanın eşsiz siyasetine hayran olduğu Sultan ll. Abdülhamid Han'ın tahta çıktığında aldığı ilk kararlarından birisi Dolmabahçe Sarayı'ndan Yıldız Sarayı'na geçmekti. 33 yıl sürecek olan yönetiminde şüphesiz bu tercihin çok önemli bir yeri vardı. Peki Sultan burada neyi hedeflemişti? Yıldız Sarayı neden önemliydi?
◾ Geniş bir arazi ve pek çok yapıdan oluşan Yıldız Sarayı'nın yapı listesi şöyledir:
Av Köşkü (Talimhane Köşkü), Ahırlar, Hasır, Çiçeklik, Limonluk, Şale Köşkü, Eski Elektrik Fabrikası, Şehzadegân Daireleri, Dershane, Agavat Dairesi, Gedikli Cariyeler, Usta Kalfalar, Çiçek Serası, Kızlarağası Dairesi, Kadın Efendiler Dairesi, Kadın Efendiler Dairesi, Hazinedar Usta Kadın Dairesi, Canyeler Dairesi, Musahip Ağalar, Saray Tiyatrosu, Hususi Daire, Kaskat Köşkü, Hünkâr Dairesi, Kilar-ı Hümayun, Çit Kasrı, Limonluk Köşkü, Küçük Mabeyin, Harem İç Kapısı, Hünkar Kasrı, Set Köşkü, Büyük Mabeyin, Yaveran ve Bendegân Dairesi, Marangozhane, Hususi Kiler, Hünkâr Mutfağı, Silahhane, Güzel Sanatlar Galerisi, Dış Karakol, Arabacılar Dairesi, Ada Köşkü, Arabalık, Eczahane, Cihannüma Köşkü, Yıldız Camii.
Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye'de Kültür Bakanlığı ve
Tarih Vakfı tarafından ortak olarak yayımlanmış Türkçe ansiklopedidir.
◾ 31 Mart Vakası'nın en korkutucu sonuçlarından birisi Yıldız Sarayı'nın yağmalanmasıydı. Önceleri, Mahmut Şevket Paşa, amaçlarının padişah olmadığını belirtti fakat kararını değiştirerek Hareket Ordusu'na Yıldız Sarayı'nı kuşatma emrini verdi.
◾ II. Abdülhamid Han, kuşatma olacağını bildiği halde saray muhafızlarına tek bir kurşun dahi atılmaması emrini verdi. Enver Paşa ve saraya giren diğer yağmacılar, sarayın muhasiplerinden Cevher Ağa'ya Sultan'ın özel odasını ve mücevherleri sakladığı yeri sordu fakat Cevher Ağa söylemedi ve feci bir şekilde katledildi.
◾ Yağmacıların amaçları, birbiri aleyhine verdikleri jurnalleri, ortaya çıkmasın diye alıp yok etmekti. Bu jurnaller sonradan iki cilt halinde yayımlandı.
Sultan II. Abdülhamid'in bir günü nasıl geçerdi?
https://www.instagram.com/p/CZzKFtNDarO/
◾ Yağmacılar bu jurnallerin yanında kişisel mektupları, Sultan'ın marangozhanesini, telgraf malzemelerini yakıp, yıktılar.
◾ Yağmalamadaki en hazin durum ise II. Abdülhamid'in adeta gözü gibi baktığı kütüphanesinin yağmasıydı.
◾ Birbirinden değerli pek çok nadir yazma eserleri havi olan kütüphaneye yağma için girildiğinde, kütüphanenin kapısının eşiğine yatarak asilere "İçeri girmek için beni çiğneyin" diye karşı çıkan Sabri Kalkandelen, kütüphaneyi yağmadan kurtarmış ise de 18 Kasım 1909'da kütüphanedeki kitapların tasfiyesi ile sayısız kıymetli eser okul kütüphanelerine dağıtıldı.
◾ Kalanlar ise Cumhuriyetin ilanından sonra İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'ne nakledildi. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, 1999 yılında meydana gelen büyük depremden sonra restorasyona alındı. Yapılan tespitlerde 28 Şubat döneminde kıymetli, paha biçilmez binlerce eserin çöpe atıldığı ortaya çıktı.
◾ O dönemde Abdülhamid düşmanlığı o denli büyüktü ki, hâl edildikten sonra karşıtları, öfkelerini Yıldız Sarayı'na karşı gösterdi. Sarayın haiz olduğu tüm güzellikler, barındırdığı eşsiz yüzlerce kıymetli parça dağıtılıp, bazı kurum ve kuruluşlara aktarıldı.
◾ Yağmalamalar, yangınlar, dağıtmalar bu mamur sarayı iyice zayıflattı.
◾ Cumhuriyet döneminde saray, farklı kurumların hizmetine verildi. Bu süreçte yapıyı kullanan her bir kurum bir kısım eklemeler yaptı. Yıldız Sarayı sahip olduğu mimari bütünlüğünü ve özgünlüğü bu eklemeler ve yıkıntılar sonucu kısmen kaybetti.
◾ Kaynaklara göre, ll. Abdülhamid sonrası Yıldız Sarayı'nın bir bölümü 1974'e kadar Harp Akademisi olarak kullanıldı.
◾ Yine arşivlerden ulaşılan bilgilere göre sarayın bir başka bölümünü de Polis Akademisi kullanmıştı.
◾ Ancak ecdad yadigarı bu biricik eser, en içler acısı durumuna Cumhuriyet döneminde düştü. Ne yazık ki çıkarılan bir kanunla yabancılara gazino olarak kullanılması için kiraya verildi. 1924 tarihli "Memleket ekonomisinin kalkınmasını sağlayacak yabancı turistlerin rağbetlerini sağlayabilmek maksadıyla, içerisinde her türlü medenî ihtiyacı karşılayacak oyun ve dans salonları bulunan gazino ve müesseseler vücuda getirilmesi…'' şeklindeki Bakanlar Kurulu kararı ile İstanbul Belediyesi Yıldız Sarayı ile birlikte birkaç sarayı daha yabancı firmalara kiralama yetkisi aldı ve 1926 yılında Yıldız Sarayı bir kumarhane ve gazino olarak kullanılmaya başladı.
◾ 1938 yılında ise namahrem ellerin günah kokan pençelerinden kurtularak kapatıldı. İstanbul Belediyesi'ne yetki veren kararname iptal edildi ve nihayetinde İslam dünyasının en siyasi ve ciddi kararlarının alındığı bu ihtiyar ve yorgun saray sükûnete çekildi.
◾ Sultan II. Abdülhamid'in 1909'da hâl edilmesinden önce yağmalanan, ardından hızla tasfiye edilen Yıldız Sarayı'nın değişim ve dönüşüm süreci günümüzde halen devam eder.
◾ Dönemi içinde bir külliye niteliğinde kurgulanmış olan Osmanlı saraylarının son örneği olan Yıldız Sarayı'na ait yapılar, günümüzde farklı kurumlar tarafından kullanılır.
Büyük bir kitapsever olan #AbdülhamidHan polisiye roman tutkunuydu.
— Fikriyat (@fikriyatcom) February 10, 2022
Peki, Abdülhamid Han'ın "Sherlock Holmes" ile ilk karşılaşması nasıl gerçekleşti?#UluHakan #SherlockHolmes #Roman pic.twitter.com/XARuOGjAOO
◾ Sarayın geçirdiği tüm düzenlemeler, tasfiye süreci, yıkımlar, yangınlar, taşınmalar, imar hareketleri, yıllar içerisinde verilen tahsisler, geri almalar ve farklı kullanımlar sebebiyle Yıldız Sarayı kompleksini oluşturan kültürel mirasın bir bütün olarak tek elden yönetimi maalesef imkansız bir hal alır.
◾ Yıldız Sarayı kendi dönemindeki özgün halini yitirir ve yapıyı oluşturan somut ve somut olmayan tüm kültürel miras, bu değişikliklerle birbirinden kopar.
◾ Yıldız Sarayı ve bahçelerini ve çevre yapılarını kapsayan alan T.C. Cumhurbaşkanlığı, TBMM Genel Sekreterliği (Milli Saraylar), T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Yıldız Sarayı Müdürlüğü, T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, Türk Silahlı Kuvvetleri, Milli İstihbarat Teşkilatı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) ve İslam Tarih Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), Yıldız Teknik Üniversitesi, BELTUR İşletmesi gibi kurumlarca kullanılır.
*Fotoğraf: Salih Alkan Koleksiyonu
II. Abdülhamid'in tanıdık fotoğraflarının bilinmeyen tarihleri