Arama
4 binden fazla kullanım alanıyla tarihe geçen keşif
Müslüman kimyagerlerin bin yüz yıl önceki sistematik çalışmaları sayesinde, bugün tüm bireyleri ve ülkeleri etkileyen bir işlem keşfedildi. Bu işlemle elde edilen ürünlerden bir tanesi, sudan sonra hayatın en büyük vazgeçilmezlerinden biri olacak, yüzyıllar sonra savaş sebebi haline gelerek, coğrafyaların kaderini ve sınırlarını belirleyecekti. Arapçada neft olarak bilinen bu siyah balçığın dört binden fazla kullanım alanı olabileceğini kim düşünürdü ki? Bugün ham petrolü işleyerek petrol, gazyağı, asfalt ve plastik ürütebilmemiz damıtma işleminin keşfedilmesi sayesinde…
Câbir bin Hayyân, alkolün damıtılmasına uygulanabilen bir soğutma tekniğini açıklamıştı.
Bu şekilde damıtılan alkol ve alkollü lapalar, İslam dininde alkol ve diğer toksik içeceklerin tüketimi haram olduğundan; asit, ilaç, parfüm ve mürekkep üretmek amacıyla kimyasal işlemlerde kullanılıyordu.
Günümüzde damıtma laboratuvarlarında hala kullanılan damıtıcı imbiği 8'inci yüzyılda ilk kez geliştiren Câbir'di.
Damıtma sürecinde ihtiyaç duyulan sıvıları soğutmak suretiyle yoğunlaştıran imbiğin adı, kimya terminolojisinin çoğunda olduğu gibi, Arapça "damıtıcının başlığı" anlamına gelen el-imbik kelimesinden gelir. Bugünkü damıtıcılarda dahi bir boruyla bağlı iki adet imbik bulunur.
Câbir, imbikte gözlemlediği kaynayan şarap ve tuzdan yanıcı buhar çıkması fenomenini kimya kitabında şu şekilde anlatır: "Şarap, tuz ve faydasız sanılan ancak güzel özelliklere sahip olan benzer maddeler kaynadığında şişelerin ağzından ateş çıkar; bunlar bu bilimlerde büyük öneme sahiptir."
Câbir'in yaşadığı dönemden itibaren, alkolün yanıcılık özelliğinden yoğun olarak istifade edilmişti.
14'üncü yüzyıla ait askeri kitap ve el yazmalarında, damıtılmış eski üzüm şarabının askeri ateş üretiminin önemli hammaddelerinden biri haline geldiği bilgisi yer alır.
Aynı el yazmaları, damıtılmış sıvıların kolay alev alabileceği ve bu sebeple kuma gömülü kaplarda saklanmaları gerektiği yönünde uyarılar da içerir.
Parfüm damıtma yöntemleriyle tanınan Kindî bu yöntemleri 9'uncu yüzyılda kaleme aldığı Kitâb el Kimya el-ıtr adlı eserinde şu sözlerle anlatır:
"…Şarabı su banyosuyla damıttığımızda rengi gülsuyu gibi çıkar. Sirke de damıtıldığında gülsuyu renginde çıkar."
Tunuslu İbn Bâdis, gümüş renginde mürekkep elde etmek için gümüş eğe talaşının damıtılmış şarap ile pulverize edilmesini bundan dokuz yüz yıl önce açıklıyordu:
"Gümüş eğe ile talaşını alın ve damıtılmış şarap ile üç gün boyunca öğütün; daha sonra kurutun ve çamur kıvamına gelene kadar yeniden damıtılmış şarap ile öğütün, daha sonra suyla durulayın…"