Arama
Abdülhamid hakkında tarihe şerh düşen sözler
Abdülhamid, cihana hükmeden Osmanlı Devleti'nin 34'üncü padişahı, İslam'ın 113'üncü halifesiydi. 33 yıllık hükümdarlığı boyunca Osmanlı topraklarına birçok hizmette bulunmuş, o yıllarda dâhili ve harici birçok saldırıya göğüs germişti. Gün gelecek, onu tahttan hal' edenler veya bu karara en ufak desteği olanlar dahi pişmanlıklarını dile getireceklerdi. Kimisi "hayatımın en büyük hatası" diyerek Ulu Hakan'a yaptığı muhalefetten pişman olacak, kimisi ise şu dizeleri kaleme alacaktı: "Divane sen değil, meğer bizmişiz; bir çürük ipliğe hülya dizmişiz."
Osmanlı son dönem âlimlerinden biri olan Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Sultan Abdülhamid'in hal' fetvasının müsveddesini kaleme alarak ve meclis kürsüsünde okuyarak tahttan indirilmesinde rolü olan bir isimdi. Elmalılı daha sonra şu itirafta bulunmuştu:
"Hayatımda yaptığım en büyük hata, Sultan Abdülhamid'in hal'ine karışmamdır."
Osmanlının son vakanüvisi Abdurrahman Şeref Efendi, Abdülhamid hakkında şu sözleri kaleme almıştı:
"Saltanatı günlerinde, "Ne kendi eyledi rahat ne halka verdi huzur" mısraını okuyanlardan birçoğunun cenaze namazında Baki'nin "Kadrini seng-i musallada bilüp ey Baki/Durup el bağlayalar karşına yaran saf saf" beytini hatıra getirmeleri, Abdülhamid'in hayatının hayırla kapandığını gösteren garaib-i mukaddeattandır. İbret alın ey akıl sahipleri!"
"Vefatının 100. Yılında Sultan II. Abdülhamid" etkinlikleri kapsamında düzenlenen konferansta konuşan ünlü tarihçi İlber Ortaylı, Abdülhamid ile ilgili şu sözlere yer vermişti:
"Sultan Abdülhamid Han tahta çıktığı zaman kendisinin istemediği ve çok vatanperver fakat yanlış bir politikayla sürüklendiğimiz bir harple karşılandı. Bunu önlemek durumu söz konusu değildi.
Sultan Abdülhamid, birinci sınıf bir sanatkâr. Padişah olmasa herhalde milyarder olurdu. Dünyanın her yerinde marka olurdu."
Nihal Atsız, kaleme aldığı Türk Ülküsü adlı eserinde şu sözlere yer verir:
"Cemiyetin en büyük haksızlığına uğramış tarihi şahsiyetlerinden biri, İkinci Abdülhamid'dir. Kendisinden önceki devirlerin ağır yükünü omuzlarında taşıyan, en güvenebileceği adamların ihanetine uğrayan ve dağılmak üzere olan içi dışı düşman dolu bir imparatorluğu otuz üç yıl zekâ ve hamiyeti ile ayakta tutan bu büyük padişah, katil, kanlı, müstebid, kızıl sultan, cahil ve korkak olarak tanıtılmış, daima aleyhinde işleyen propagandanın tesiriyle de böyle tanınmış talihsiz bir insandır.
Sultan Abdülhamid döneminde Osmanlı Bahriyesi'nde 40 yıl hizmet etmiş olan Woods Paşa, sultan hakkında şu sözleri sarf etmişti:
"Bana göre Sultan Abdülhamid, gelmiş geçmiş Osmanlı padişahları arasında en müstesna mevkii işgal edenlerden biridir. Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan beri gelen en başarılı hükümdarlardandır. Çok sakin ve gösterişten uzak bir halde yaşardı. Bir meseleye çözüm ararken, mütehassıslarını dinler, ancak onların fikirlerine esir olmazdı. Şehzade iken de akıllı, nazikti ve İstanbul'a gelen seçkin Avrupalılar kendisini ziyaret etmek isterlerdi."