Arama
Abdülhamid’in kara kutusunun 86 yıl kasada saklanan günlükleri
Sultan Abdülhamid'in en yakınlarından olan Ahmet İzzet Holo Paşa'nın, Yıldız'da gördüklerini, yaşadıklarını ve devletin en üst düzeyinde olup bitenleri günü gününe kaleme aldığını biliyor muydunuz? Peki, beş defterden oluşan bu günlüklerin ölümünden yüz sene sonra yayınlanmasını istediği halde zamanla unutulduğunu? Sultan Abdülhamid'in kara kutusu İzzet Holo Paşa'nın kayıp günlükleri nihayet gün yüzüne çıkarıldı.
Sultan Abdülhamid'in kara kutusu İzzet Holo Paşa'nın kayıp günlükleri hakkında yazı kaleme alan Tarihçi Murat Bardakçı, günlüklerin macerasını ve ortaya çıkış öyküsünü bir sene önce yazmıştı. Bardakçı, bugünkü yazısında da (Sultan Abdülhamid'in "karakutusu" Arap İzzet Paşa'nın kayıp günlükleri yayınlandı. O dönem artık daha mükemmel yazılabilecek!) İzzet Holo Paşa'nın yaklaşık 100 yıl sonra yayınlanan günlüklerinden bahsetti. Bardakçı, eserle birlikte Sultan Abdülhamid döneminin artık daha mükemmel yazılabileceğini belirtti.
İzzet Holo Paşa Abdülhamid'in en güvendiği adamıydı. Padişahın dış dünya ile temasının sağlanması, memlekette olup bitenler hakkında haberdar edilmesi ve devlet birimleri arasındaki koordinasyon gibi işlerin yanı sıra hükümdarın bütün gizli temaslarını da senelerce o yürüttü. Bu süreler içerisinde bir günlük tuttu, 1895 ile 1908 yılları arasında Yıldız'da gördüklerini, yaşadıklarını ve devletin en üst düzeyinde olup bitenleri günü gününe, eksiksiz şekilde kaleme aldı ve beş defterden meydana gelen günlük oluşturdu. Bu günlükleri memleketten ayrılırken de yanında götürdü.
Arap İzzet Paşa'nın elyazısı ile olan günlüklerin bir sayfası.
Yazdıklarının ölümünden yüz sene sonra yayınlanmasını vasiyet eden İzzet Holo Paşa'nın vefatının ardından defterlerini kızı Leman Hanım muhafaza altına aldı ve İsviçre'nin Lozan şehrinde bir bankanın kasasına koydu. Bundan kimseye bahsetmedi. 86 yıl kasada kalıp zamanla unutulan defterler, İzzet Paşa'nın günlükleri seneler boyunca arayan torununun oğlu Ahmet Semih Mümtaz tarafından 2010'da tesadüfen bulundu.
Ahmet Semih Mümtaz, günlükler için İzzet Paşa'nın dünyanın dört bir tarafında yaşayan torunlarını dolaştı fakat hiçbir sonuç elde edemedi. Ailede bu defterlerin varlığını bilenler olsa da nerede muhafaza edildikleri hakkında bilgi yoktu. Ta ki Leman Hanım'ın 1980'lerin başındaki vefatına kadar…
Leman Hanım'ın vefat etmesinden seneler sonra İsviçre bankalarından biri 2010'da Leman Hanım'ın Amerika'da kiraladığı kasa hakkında bir akrabasını bilgilendirdi. Semih Mümtaz olaylardan haberdar edilip bankaya ulaştı, Holo Paşa'nın beş defter hâlindeki günlüklerini ortaya çıkardı. Semih Mümtaz da defterleri kimseleri haberdar etmeden uzun bir süre muhafaza etti. Beş defter hâlindeki hatıraların kopyalarını Osmanlı Arşivleri'nin eski mensuplarından İbrahim Küreli'ye vererek yeni yazıya çevirtti.