Arama
Ahi Çelebi kimdir? Osmanlı hekiminin böbrek taşına karşı tavsiyeleri
Ahi Çelebi, Fatih Sultan Mehmet, II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde yaşayan meşhur bir Osmanlı hekimiydi. İki kez hekimbaşı görevinde bulunan Çelebi, dönemin en saygın isimleri arasında yer alırdı. Tıp alanında oldukça önemli eserlere imza attı. Özellikle böbrek ve mesane taşına karşı yazdığı eser ile hastalığın nedenlerini açıklayarak çeşitli tedavi yöntemleri önerdi. Gelin, Hekimbaşı Ahi Çelebi'ni hayatına daha yakından bakalım.
Mihrapta ise kâinatın efendisi Hazreti Peygamberimiz (sav) oturmakta idi. Biraz sonra yanımda oturmakta olan Ebu Vakkas oğlu Sa'd hazretleri elimden tutup beni Peygamber Efendimizin (sav) huzuruna götürdü ve dedi ki "Sadık aşığın, Evliya kulun şefaatini diler."
Ben de derhal Hazreti Peygamber'in mübarek ellerinden öptüm. Fakat heybetlerinden çok korkarak titredim ve heyecandan kendilerine "Şefaat ya Resulallah" diyeceğim yerde "Seyahat ya Resulallah" deyiverdim.
Efendimizin yüzünde tatlı bir tebessüm belirdi. "O zaman seyahatlerimin hayırlı olması için Fatiha" buyurdular. Bundan sonra sıra ile Ashab-ı Kiram'ın ellerini öptüm ve onlar da bana "Âlemlerin seyyahı ve mübarek bir kul olasın" diye dua ettiler."
📌Ahi Çelebi, tıp alanında oldukça önemli eserlere imza attı. Bunlar arasında en önemlisi 'Risâle-i hasâtü'l-kilye ve'l-mesâne'dir. II. Bayezid döneminde kaleme aldığı on bölümlük bu eser, böbrek ve mesane taşlarıyla ilgilidir.
📌 El-Fevâdü's-sultâniyye fi'l-kavâʿidi't-tıbbiyye ile Risâle fi't-tıb ve Mesnevî fi't-tıb adlı iki eseri daha vardır.
📌Döneminde, tıp ilmine ait diğer eserler bu alan hakkında genel bilgileri ortaya konurken Ahi Çelebi 'Risâle-i hasâtü'l-kilye ve'l-mesâne'de farklı olarak, böbrek ve mesane taşları hakkında bilgi verdi.
📌 Oldukça ayrıntılı bilgiler veren Ahi Çelebi, Razi, İbn-i Sina, İsmail bin Cürcani gibi önemli hekimlerin eserlerinde de faydandı. Eserin önsözünde neden bu kitabı kaleme aldığı hakkında bilgi verir:
"Böbrek ve mesanede bulunan taş hakkında bilgi verdim. Çünkü bu hastalık insanlar arasında çok görülür. Özellikle asil kişiler arasında rastlanır. Çünkü bu insanların lüks yiyecek maddeleri yeme alışkanlıkları vardır ve hayat çok rahat olduğundan bu hastalık ortaya çıkar."
📌 Ahi Çelebi, tok karnına hamama girmek gibi taşın meydana gelmesine sebep olabilecek her türlü hareketten kaçınılması gerektiğini söyler.
📌 Eserinde böbrek ve mesanede taş oluşturacak yiyecekleri şöyle sıralar:
"İçilen inek sütünün bozukluğu da taşın hasıl olmasının sebepleri arasındadır. Bundan dolayı, eğer, süt safravî olursa, oğlanın bağırsaklarını kurutur; idrarın yoğunlaşmasından dolayı taş teşekkül eder.
Öküz eti, katı yumurta, deve eti, büyük balık, suda olan büyük kuşların eti, kavrulmuş kalye, hamursuz ön aşları, sütlü pirinç, kuzu başı ve eti, paça, kadayıf, pelte, ham yemişler ve tertipsiz, düzensiz yemek yemek sebeplerindendir."
📌 Eserinde taşın kimlerde ve vücudun hangi organlarında meydana geldiği, taş oluşumunun nedenlerini, tedavi şekillerini anlatır. Yapıtta ayrıca bazı cerrahi müdahalelerden bahseder. Taşı bulunduğu yerden çıkaracak bir alet önerisinde bulunur.
📌 Ahi Çelebi, mesanede taşı kıran bir aletten söz eder. Ucu kıskaç gibi olan bu alet sayesinde taş, dışarı çıkartılmadan kırılır. Sonradan diüretik özellikli ilaçlarla taş parçaları dışarıya atılır.
📌 Tedavide önerdiği bir diğer yol ise cerrahi müdahaleydi. Yani mesane ya da böbrek açılarak oradaki taşın dışarı alınması. Ahi Çelebi, bu işlemin tehlikeli olduğunu, hastanın yaşı ve gücünün göz önünde bulundurulması yönünde tavsiyede bulunur.