Arama
Toplumsal bir dayanışma: Ahilik
Medeniyetimizin en verimli kurumlarından olan Ahilik, insanlar arasında yardımlaşma ve dayanışmayı sağlarken aynı zamanda insanların bir sanat ve zanaat ile uğraşmalarına vesile olarak nitelikli insan yetiştirilmesini de sağladı. Bunun yanında teşkilat, insanların ahlaki gelişimlerini de önemseyerek faydalı birey, faydalı toplum düsturunu Anadolu'da sağlamlaştırdı. Sizler için İslam'daki meslek ahlakıyla da ilişkilendirilen ahiliği araştırdık.
🔶 Türk ve İslâm dünyasında iş ve meslek ahlakına ilişkin ilk örgüt fütüvvet teşkilatıdır. Meslek ahlakı ilkelerini ilk kez yazılı halde fütüvvetnâmelerde ortaya konur. Batıda görülen lonca teşkilatlarının Osmanlıdaki benzeri Ahîlik sistemidir.
🔶 Ahî kelimesi kardeşlik anlamına gelir. Ahîlik ise Horasan erenlerinin Anadolu'nun Türkleştirilmesi aşamasında kurulmuş bulunan ve kökü fütüvvet teşkilatında olan esnaf teşkilatının adıdır. Anadolu'daki Ahîliğin kurucusu Ahî Evran'dır. Ahîliğe giriş törenleri dikkate alındığında Ahîliğin sadece bir meslek örgütü olmayıp aynı zamanda tarikat benzeri bir yapıya sahip olduğu da bilinir. Moğol saldırılarından kaçıp Anadolu'ya gelen Müslüman Türkler, Anadolu'da Hristiyan halkın egemenliğinde olan ticaret ve üretimi Ahî teşkilatlanmasıyla ele geçirmeye çalışırlar. Fakat bu rekabetin yanı sıra Hristiyan ve Müslüman esnaflar arasında iş birliği ve yardımlaşmanın da yaşanmış olacağı göz ardı edilemez.
🔶 Moğollar'dan kaçanların karşılaştıkları zorluklar bu insanların yardımlaşma, dayanışma ve iş birliği gibi özellikleri Ahî teşkilatına taşımalarına neden olur. İyiliğin, doğruluğun, kardeşliğin, yardımlaşma gibi güzel değerleri yapısında birleştiren Ahîlik, yaşadığı dönemde eğitim, kalite-standart, üretici-tüketici ilişkisi ve denetim gibi toplumsal konulara etki eder.
🔶 Ahîlik, odağına insanı alır ve sosyal yardımlaşma esas alınarak toplum gruplarının çıkarlarının birbirleriyle çatışmasına engel olur. Ahîlik düşüncesi insanları çalışmaya teşvik eder. Bir sanat, zanaat dalında yetişmelerini, başkasına muhtaç olmamalarını öğütler.
🔶 Geçimini sağlayacak bir meslek veya sanatı olmayanlar, yardımlaşmayan, başkasına yük olan deyim yerindeyse başkasının sırtından geçinenler Ahî olamaz. Ahîliğe girmiş ve ustalık almış olsalar bile ahlaksızlık ve haksızlık edenler, hıyanette bulunanlar Ahîlikten çıkarılır ve isimleri bir hafta içinde bütün Ahî teşkilatına duyurulur.
🔶 Ahî Evran'daki ahlaki oluşumlarda bilimin, sanatın ve fütüvvet ilkelerinin etkisi vardır. Ahî Evran sanatı, bilimsel uygulamaları günlük yaşama aktarma aracı olarak görür. Birliğe üye olanlara da bir sanatla uğraşmalarını tavsiye eder. Ahîler, helal kazançla sorumludur ve buna kişinin kendi emeği ile geçinebileceği bir mesleğe sahip olması ile ulaşılır. Ahîler benliklerini topluma hizmet aracı olarak gördükleri için sosyal faaliyetler de yürütürler.
🔶 Fütüvvetteki mertlik, yiğitlik ve cömertlik Ahîler'e ahlakî bir bakış açısı kazandırır. Örneğin, bir Ahî esnafının müşteriye "Bugün yeterince satış yaptım, komşu dükkândan alışveriş yapın" demesi gayet olasıdır. Bir esnaf örgütünün başkanı olmasına rağmen Ahî Evran, tüketici haklarına dikkat eder. Hileli, bozuk, kalitesiz malların piyasaya sürülmemesi için çaba gösterir. Örneğin, beğenmediği ayakkabıları dama atmasından dolayı, halk arasında "pabucu dama atılmak" deyimi yayılmıştır. Denetlemelerinde esnafa birliği, dayanışmayı ve yardımı öğütler, onlara bilgi, beceri ve uzmanlık (ustalık) düzeylerini artırmalarını dile getirir.
🔶 Kurduğu organizasyonun sosyo-ekonomik sonuçları da vardır. Bunlardan en önemlisi esnaf ve sanatkarlar arasında sıkı bir işbirliği, dayanışma ve yardımlaşma kurarak iyi ahlak kurallarını halk arasında yaymaktır. Bu sonuç esnafa iç ve dış rakiplerine avantaj sağlar.
🔶 Ahî Evran'ın Ahî birliklerine bir sanatla uğraşmayanı üye kabul etmemesi, din istismarının önlenmesi, esnaf ve sanatkarın mesleki ve insani yönlerinin geliştirmek amacıyla eğitim programları düzenlemesi, insanların başkasına muhtaç olmadan bir sanatta ustalaşmalarını ve yaşam standartlarının yükseltmelerini sağlar. Bu ilkeler o dönemde toplumsal ve ekonomik istikrarı sağlayan işe yarar faktörler olur. Ahî Evran'ın düşünüşüne göre bir Ahi'de olması gereken özellikler:
➡ Din gözetmeksizin bütün insanlara karşı sevgi ve saygı duymak.
➡ Hile yapmamak.
➡ Dürüst olmak.
➡ Adaletli olmak.
➡ Zulme, zalime ve haksızlığa sessiz kalmamak.
➡ Cömert olmak.