Arama
Siyasete yön veren Akkoyun ve Karakoyun hatunları
Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletleri, Osmanlıların kuruluş dönemiyle aynı devirde hüküm süren iki Türkmen devletidir. Doğu'da Azerbaycan ve İran civarında hakimiyet sağlayan bu iki devlet, döneminin siyasi ve kültürel yapı taşlarındandır. Türkmenleri bir araya getirerek Türk kültürünü bölgeye yayan Akkoyunlu ve Karakoyunluların hatunları da siyasi açıdan önemli rol oynayan karakterlerdi. Hatunlar, divanda söz sahibi ve gerektiğinde diğer devletlerle ilişkilerde elçi olarak görev üstlenen siyasi figürlerdi.
Selçukşah Begüm kimdir?
🔹 Uzun Hasan'ın ilk eşi Selçukşah Begüm, amcasının kızıdır. Hayatı boyunca divanda eşi ile beraber bulunur ve hatta divandaki tartışmalarda söz sahibidir.
🔹 Selçukşah Begüm, divandaki itirazları, evliliklere itirazları, devletin içerisindeki bazı sufi ulemalarla olan tartışması, oğulları arasında seçim için yaptığı entrikalar, aşiret beylerini arkasına alarak devletin içerisindeki gücü ile tanınır.
🔹 Yönetim konusunda oğlu Sultan Yakup ile Yusuf Mirza arasında kaldığına dair rivayetler bulunur. Öyle ki bu durumun bir entrikaya sebep olduğu söylenir. Arayancan bu olayı şöyle anlatır:
"Kaynaklar diyor ki, bir şerbet hazırladı, ilaç koydu. Aslında Sultan Yakup'un içmesini planlıyordu fakat avdan gelen diğer oğlu Sultan Mirza'nın içtiğini ve onun zehirlenerek öldüğünü yazıyor kaynaklarda. Yani yanlış oğlunu öldürdü. Fakat aynı şerbeti Sultan Yakup'un da içtiğini, kendisinin de buna dayanamayıp şerbetten içip intihar ettiğine dair kaynaklarda bilgiler var. Bazı kaynaklar da bu konuyu daha çok dönemin hastalığı vebaya yakalanıp vebadan öldüklerini söylüyor."
◽ Arayancan, "Kaynaklar, Selçukşah Begüm için sırtlan diyor. Bir hatun için söylenen bir söz. Ya da gezende diyor. Gezende, çok fazla devlet işlerine müdahil eden anlamındadır" der ve kaynakların bu konuda hemfikir olmadığının da altını çizer.
🔹 Başka kaynaklarda da oğulları arasında dengeyi korumaya çalıştığı, birtakım diplomatik ilişkileri kurmaya çalıştığı, hem Hristiyan hem Müslüman dünyasındaki bazı devlet adamlarının ona "anne" diye hitap ettiği söylenir.
🔹 Ardında mühim vakıf eserleri de bırakan Selçukşah Begüm'ün, bir gecede iki bin dinar hayır verdiği bilinir.
Devlete yön veren bir kadın olan Selçukşah Begüm'ün mezarı Tebriz'de bulunur ancak yeri tam olarak bilinmemektedir.
Sara Hatun kimdir?
🔹 Uzun Hasan'ın annesi olan Sara Hatun, diğer ülkelerle yaşanan diplomatik krizlerde elçi olarak görev alan önemli bir simadır. Öyle ki Memlükler ve Osmanlı Devleti'ne elçi olarak gitmiştir.
🔹 Devletlerarası çözülemeyecek krizlerde Mehd-i Ulyâ-yı olan hatunlar, dengeyi kurmaya çalışırdı. Sara Hatun da böyle bir karakter olarak tarihte yer eder. Diplomatik ilişkilerde oldukça söz sahibidir ve Uzun Hasan'ın birçok siyasi krizini çözer.
Mehd-i Ulyâ-yı nedir?
Tahta çıkan padişahın sağ olan annesi için kullanılan bu unvan vâlide-i pâdişâh, vâlide-i saâdetpenâh, mehd-i ulyâ-yı saltanat şeklinde de geçmektedir.
◽ Arayancan, Sara Hatun'u şöyle anlatır: "Fatih Sultan Mehmed'in "ana" diyecek kadar özel bir kadın. Sarayın içerisinde Selçukşah Begüm kadar güçlü bir karakter. Hem diplomaside hem yaptığı hayırlarla, oğulları arasındaki dengede, Uzun Hasan'ın yanında olduğunu görüyoruz. Anlaşmalarda yine söz sahibi olduğunu görüyoruz. Batı'da yine Venediklilerle yapılan anlaşmalarda söz sahibi olduğunu görüyoruz."
Sara Hatun, tarihin ilk diplomat kadını olarak anılır. Bunun nedeni çok fazla diplomatik görüşmelerde bulunmasıdır.