Arama
Anadolu'daki ilk yerleşim yerleri
Dünyanın ilk yerleşim yerlerine ev sahipliği yapan Anadolu'nun her köşesinde, farklı medeniyetlere ait zengin kültürel varlıklar mevcuttur. İnsanlık tarihinin dönüm noktası olan bu yerleşimler, binlerce yıllık izler taşır. Dünya tarihini etkiyen birçok ilkin bu coğrafyada ortaya çıkması, kadim Anadolu topraklarını medeniyetlerin biricik beşiği haline gelir. Sizler için Anadolu'daki ilk yerleşim yerlerini derledik.
📌 Şanlıurfa'nın 15 kilometre güneydoğusunda bulunan Göbeklitepe'nin tarihi M.Ö. 11000 yılına kadar gider. Göbeklitepe, şu ana kadar keşfedilen tarihin en eski, insan eli ile inşa edilmiş tapınağı olarak kabul edilir. Doğal bir tepenin üzerinde yer alır ve çevresi düz çizgiler halinde dizilmiş taşlarla sınırlandırılmıştır. İçinde T biçimli sütunlarda birçok figür yer alır.
📌 Sütunlarda yer alan aslan figürleri, Anadolu'da tarihin ilk dönemlerinde aslanların bölgede yaşadığını belgeleler. Sütunlarda insan figüründen çok, hayvan figürleri vardır, bazı sütunların boyları 3 metreye ulaşır. 1964'te keşfedilen Göbeklitepe, yerleşik hayata henüz geçmemiş avcı – toplayıcı insan topluluklarını bir araya getiren tarihin ilk yapısıdır.
Göbeklitepe gelecek kuşaklardaki prehistoryanlar ve arkeologlar için oldukça önemli kalmaya devam edecektir.
Prehistorya nedir❓
Prehistorya, genel anlamda tarih öncesi olarak tanımlanmaktadır. Arkeoloji geçmişte yaşamış toplulukların ve toplumların kültürlerini, onlardan geriye kalan maddi kalıntılara dayanarak anlama, değerlendirme bilimidir.
Arkeolog kimdir❓
Arkeolog, insanlık tarihi ve tarih öncesi hakkında bilgi toplamak için eski uygarlıkların geride bıraktığı mimari yapı, eşya, kemik vb kalıntıları inceler. Aletler, mağara resimleri, bina kalıntıları, kazılarla gün ışığına çıkaran, inceleyen, değerlendiren ve koruyan kişidir.
📌 Diyarbakır'ın kuzeyinde, Ergani Ovası'nda, Dicle Nehri'nin kenarında bulunan M.Ö. 7500'den başlayan yerleşim evreleriyle bilinen Çayönü, 1963 yılında keşfedilir. Höyük çevresinde resimli-resimsiz mağaralar, mağara duvarları kullanılarak yapılmış evlerin izleri bulunur. Arkeolojinin ilk veri tabanında tarıma ilk başlanılan yer olarak gösterilmiş olması açısından da önemlidir.
📌 Yaklaşık 10 bin yıl önce ilk yerleşimin başladığı Çayönü'nde 6 bin yıl boyunca yuvarlak planlı kulübeler, ızgara plan, taş döşemeli gibi birbirinden farklı mimari tasarımda binalar bulunur.
📌Yerleşik toplumsal hayata geçişle birlikte, tarımın başlangıcı ve avcılık gibi önemli sosyal değişim ve gelişmelere tanıklık eden Çatalhöyük Neolitik Kenti, Konya'nın Çumra İlçesi sınırlarında, yaklaşık 14 hektarlık bir alan üzerinde yer alır. Höyük, farklı yükseklikte iki tepe düzü olan bir tepe şeklindedir. Bu iki yükseltisi nedeniyle çatal sıfatını alır.
📌 İki höyükten oluşan Çatalhöyük Neolitik Kenti'nin daha uzun olan Doğu Höyüğü, 18 Neolitik yerleşim katmanından oluşmaktadır. Söz konusu katmanlarda, sosyal örgütlenmeyi ve yerleşik hayata geçişi simgeleyen duvar resimleri, rölyefler, heykeller ve diğer sanatsal öğeler yer alır. Batı Höyüğü ise Kalkolitik döneme ait kültürel özellikler gösterir.
Bu özellikleriyle Çatalhöyük, aynı coğrafyada 2000 yıldan fazla bir süredir köylerden, kentsel hayata geçişin de önemli bir kanıtıdır.
📌 Çatalhöyük Neolitik Kenti; kalıntıların boyutu, yaşayan toplumun yoğunluğu, güçlü sanatsal gelenekler ve zaman içindeki sürekliliğin benzersiz bileşimi ile önemli bir değer taşır.
📌 Türkiye arkeolojisinde ilk kazılan höyüklerden biri olan Tilkitepe, Doğu Anadolu'da keşfedilmiş ender höyüklerden birisidir. Van il merkezinin 7 km güneybatısında; Van Kalesi'nin 4 km güneyinde yer alır. Buraya ilk gelenlerin, gölün hemen kenarında yerleşimlerini kurdukları tahmin edilir. Bu yere yakın bir pınarın, yerleşiklerin su ihtiyacını karşıladığı sanılır. Bölgede bulunan höyük sayısının az olmasının en önemli nedeni, olumsuz iklim koşullarıdır.
📌 Yapılan kazılarda bulunan 3 kültür katının en altında Tell Halaf kültürüne ait seramikler bulunur. Üstte yer alan diğer iki kültür katı Orta Kalkolitik Çağ'a aittir. Bu kültür katlarında ise Ubaid kültürüne ait çanak ve çömlekler bulunmuştur. Yöre, obsidiyen açısından çok zengindir.
Tell Halaf Kültürü nedir❓
Tell Halaf (Halaf Höyüğü) kesintisiz olarak gelişen bir tarih öncesi kültürdür.
Ubaid Kültürü nedir❓
Obeyd Kültürü ya da Ubeyd Kültürü Güney Mezopotamya'da yerel ve tarih öncesi kültürdür.
📌 Türkiye'nin ilk milli kazı alanı unvanına sahip Çorum'daki Alacahöyük Ören Yeri, Çorum'un Alaca İlçesi, Alacahöyük Beldesi'nde yer alır. Hititler'in önemli bir kültür ve sanat merkezidir.
📌 Anıtsal eserlerin hemen hepsi Hitit dönemine aittir. Alacahöyük buluntularının en dikkat çekicileri arasında, M.Ö. 3000 yıl sonlarına ait tunç sembollerdir. Bulunan bu objelerin kesin işlevleri bilinmemekle birlikte cenaze alaylarında dini simgeler olarak kullanıldığı tahmin edilir.