Arama
Astronomi biliminin Osmanlı macerası
Fatih Sultan Mehmed Han'ın özel isteğiyle İstanbul'a gelen devrinin öncü bilim insanı Ali Kuşçu'nun çabalarıyla başlayan astronomi çalışmaları, Sultan III. Murad'ın kurduğu rasathane ile zirveye taşındı. Mısır'dan gelen astronomi uzmanı Takiyüddin'in yönettiği rasathane tecrübesi her ne kadar kısa sürse de 1868 yılında günümüzdeki Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi kuruldu. İşte Osmanlı'dan günümüze astronomi çalışmaları...
◾ Günümüzdeki Tophane semtinin sırtlarında inşa edilen rasathanenin öncesinde Takiyüddin, astronomi çalışmalarını geçici bir süre dönemin yüksek yapısı Galata Kulesi'nde sürdürmüştü.
◾ Daha önceki aletleri küçülten Takiyüddin ayrıca yeni rasathanede kullanılmak üzere pek çok alet yaptı. Buradaki en önemli yenilik Takiyüddin'in saati bir gözlem aracı olarak kullanmasıydı.
◾ Rasathane tarihinin en önemli gözlemlerinden birisi 11 Eylül 1577'de başlayan ve yaklaşık 1 ay süren kuyruklu yıldızı gözlemlenmesiydi. Rasathane bilimsel açıdan çok ileri bir noktadaydı.
◾ Öyle ki Takiyüddin ekliptik ile ekvator düzlemi arasındaki açıyı bugünküne çok yakın şekilde 23 derece 28' 40''olarak hesaplamıştı. Gözlemleri çağdaşı Tycho Brahe'den daha netti.
Tycho Brahe kimdir?
1546 - 1601 yılları arasında yaşayan Tycho Brahe, Avrupa tarihi için önemli bir astronomdur.
◾ Güneş parametrelerine dair önemli çalışmalar gerçekleştiren Takiyüddin, bu hususta yeni metotlar geliştirdi. Böylece sabit yıldızların enlem ve boylam tespiti noktasında iki yıldızı esas aldı.
◾ Bu ölçümler çağının ötesinde olmakla beraber modern anlamda gerçek rakamlara en yakın tespitler oldu. Yine de rasathane elim sondan kurtulamadı.
◾ 1578 yılında gerçekleşen Veba Salgını için Şeyhülislam Ahmet Şemseddin Efendi Rasathane'yi sorumlu tuttu. Öyle ki bu durumu bir mektupla III. Murad'a arz etti.
◾ Bunun üzerine Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa tarafından gemilerden ateşlenen toplarla meşhur İstanbul Rasathanesi yıkıldı. Takiyüddin ise vefatına dek ölçümlerini sürdürdü.
◾ Bu tarihten sonra pek çok şehirde meteorolojik amaçlı yönelik irili ufaklı merkezler inşa edilse de tam anlamıyla bir rasathane inşa edilmedi.
◾ Osmanlı Devleti'nin bilinen ilk sıcaklık ölçümlerini Galata taraflarındaki St. Benoit Manastırı'nda Rahip Dalmas isminde bir zımmi 1839 - 1847 yılları arasında gerçekleştirdi.