Arama
Astronomi tarihinin en popüler aleti: Usturlap
Usturlap kelimesini daha önce duydunuz mu? Prof. Dr. Sezgin'in dünyaya tanıttığı bilimsel buluşlar arasında usturlaplar da yer aldı. Usturlaplar, bilimsel ve teknik özelliklerinin yanında birer sanat eseri olarak bilim tarihinde özel bir yere sahiptir. Sizler için, İslam alimlerinin geliştirdiği usturlap hakkında bilinmeyenleri derledik.
İlk Çağ ve Orta Çağ boyunca yaygın biçimde kullanılan usturlabın tarihi Yunan klasik müellifleri tarafından Archimedes ve Apollonios'a (yaklaşık m.ö. 200), hatta Eudoxous'a (yaklaşık m.ö. 350) kadar geri götürülmektedir.
Modern araştırmacılar, Arap-İslam astronomisinin bu ana aletinin teknik, sanatsal ve yazın bakımından, yüzyıllar boyunca geçirmiş olduğu devasa gelişimi, İslam bilim tarihinin diğer pek çok alanından daha yoğun olarak ele almışlardır.
Astronomi tarihinde, aynı projesiyonlu diğer bir alet daha tanınmamaktadır. Bu alet, yaklaşık aynı zamanda Endülüs'te ortaya çıkmış ve büyük astronom İbrahim. Yahya Zerkallü'nin adıyla tanınmıştır.
Tarihteki en güzel örnekleri pirinç olan usturlaplar, ahşap ve bronz gibi maddelerden de yapılmıştır. Usturlap, 16 cm çapında ve 5 mm kalınlığında bir ana parça ve ona bağlanan 3 ayrı parçadan oluşur. Ana parçanın iç kısmına şehrin ve yakın ülkelerin isimlerini içeren yazı ve işaretler işlenir, onun üzerine gezegenlerin astronomik çizimlerinin bulunduğu bir plaka olan ikinci parça gelir.
İki plakanın üzerine 360 derece dönebilen, ayların, burçların ve bazı yıldızların isimlerini içeren üçüncü parça eklenir. En üste, üç ayrı parçayı birbirine bağlayan ve işaret çubuğu olarak kullanılan dördüncü parça gelir. Genellikle usturlap bu dört parçadan oluşur.
Usturlaplar denizciler, haritacılar, astronom ve muvakkitler tarafından 18. yüzyıla kadar kullanılmıştır. 18. yüzyıldan sonra yine Müslüman âlimler tarafından bulunan, yapımı ve kullanımı daha kolay olan rubu' tahtaları yaygınlaşmıştır.