Arama
Avrupalılar, Osmanlı topraklarında nasıl sanayi casusluğu yaptı?
Osmanlı, askeri alanda olduğu kadar imalat ve üretim sektöründe de söz sahibiydi. İmparatorlukta üretilen ürünler Çin'den İsveç'e kadar dünyanın her tarafında talep edilirdi. Bu sebepten dolayı tarihin en büyük fikir ve emek hırsızı olan İngilizler, Osmanlı topraklarına sanayi casusları gönderdi. İşte Osmanlı'da ticaret hakkında bilinmesi gerekenler...
◽ İmparatorluğa gelen yabancı tüccarların can ve mal emniyeti sağlanır; mal alıp, satabilmeleri için seyahat serbestisi verilirdi. Osmanlı topraklına gelen tüccara, 18. Yüzyıldan itibaren "müstemi" denilmiştir.
◽ Osmanlı topraklarında veya kara sularında eşkıya ve korsanların saldırısı sonucu malını kaybeden tüccarların zararı devlet tarafından karşılanırdı.
◽ Bu durum mütekabiliyet esası gereği yabancı ülkelerde saldırıya uğrayan Osmanlı tüccarları için de geçerliydi.
◽ Osmanlı ülkesinde ölen bir yabancı bir tüccarın yanında bulunan mallarının mirasçılarına intikal etmesi için gerekenler devlet eliyle yapılırdı. Yabancı tüccarlar ile Osmanlı tebaası arasındaki davalar, Osmanlı mahkemelerinde görülürdü. Ancak dava sırasında tüccarın mensup olduğu milletin tercümanının da bulunması gerekliydi.
◽ Savaş zamanlarında harbe girilen devlet tüccarlarının malları, bulundukları yerin kadısı tarafından envanteri yapılarak muhafaza altına alınırdı. Savaş bitince, tüccarlara malları iade edilir, ziyan olan veya satılan olmuşsa bu da devlet tarafından karşılanırdı.
◽ En önemli ticaret mahalli şehirlerdeki bedesten olarak anılan yapılardı. Şehirdeki ticaret bölgelerinin merkezini teşkil eden bedestenlerde birçok dükkân bulunur, ayrıca sanayi ve ticaret grupları bu binaların çevresindeki sokaklara kümelenirdi.
◽ Tüccarların ikameti için de bedestene yakın yerlerde hanlar bulunurdu. Osmanlı İmparatorluğu'na dışarıda mal getiren tüccar, mallarını bedestene satmak zorundaydı.
◽ Bedesten her şehirde bulunmaz, daha ziyade milletlerarası ticaretin yapıldığı yerlerde olurdu. Bedestenlerde kıymetli madenler, mücevherler ve kumaşlar alınıp satılırdı.
◽ İmparatorluktaki en önemli bedesten Fatih Sultan Mehmed tarafından İstanbul'da yaptırılan Kapalıçarşı idi.
◽ Osmanlı İmparatorluğunda silah, barut, kurşun, zift, kükürt, at, öküz, keçi ve koyun derisi, meşin, balmumu, don yağı, pamuk, pamuk ipliği, kereste, yelken bezi ve hububatın serbestçe yurtdışına satılması yasaktı.
◽ Bu maddelerin ihraç edilebilmesi için Divan-ı Hümayun'dan müsaade alınması gerekliydi. Bu ihracat yasağı hem Avrupalılar hem de İran için geçerliydi. İran'a özellikle silah, at, gümüş, kalay ve bakırın satılması yasaktı.
◽ Bu ihracat yasakları daha ziyade imparatorluğun müdafaası ile ilgili maddeler için geçerliydi. Ayrıca halkın temel yiyecek maddesi olan buğday da sıkıntı çekilmemesi için yabancılara satılmazdı.
◽ Hububat ve diğer yiyecek maddelerinin ihraç edilmesi halinde ülkedeki bu malların azalacağı ve fiyatların yükseleceğinden korkuluyordu.
◽ Yine pamuk ve boya gibi Osmanlı sanayisinde kullanılan maddelerin ihracı da üreticilerin sıkıntı çekmemesi için yasaklanmıştı. Bunu dışında ihracat yasakları, özellikle savaş durumunda olan ülkeleri iktisadi yönden sıkıştırmak için de kullanılırdı.