Arama
Ayların isimleri nereden geliyor?
Ocak ayına neden ocak, ekim ayına ise neden ekim dediğimizi hiç düşündünüz mü? Peki, yabancı menşeli ay isimleri bize hangi dilden geçmiş, ilk kullanımlarından sonra günümüzde nasıl değişikliklere uğramış, tarihte ise bu ay isimlerinin altında yatan mitolojik bağlantılar neler? İşte ay isimleri hakkında her şey…
Eski ismi "Kanunusani" olan ay, aslen Süryanicedir. Süryaniceden Arapçaya geçen kelime, "ocak, fırın, ateş yakın yer, ev, yuva" anlamlarına gelmekte. Ocak bir kış ayı olduğu için kelime; evde vakit geçirme ile bağlantılı olarak kullanılmış.
Kelimenin İngilizcedeki karşılığı olan "January" nin ise Eski Roma tanrısı Januaris'ten geldiği düşünülmüş. Ocağın bir yüzü senenin bitişini, bir yüzü ise yeni bir senenin başlangıcı simgeler bu sebeple mitolojide iki yüzü olduğu inanılan Januaris ile bağlantı kurulmuş.
Bizde "ocak" sözcüğünün tarihini Divan-ı Lugati't Türk'e kadar olan süreçte takip etmek mümkün. Bu sözlükte "ocak" sözcüğü, Arapçadaki "al-kānūn" sözcüğünün karşılığı olarak verilmiş. Hatta kendisinden evvel gelen ayı da nitelemiş bir nevi ocak ayı. Arapçada Aralık ayı "kanun-u evvel" olarak da bilinir: Yani Aralık, "ocaktan önce" anlamına gelmektedir. Ocak ayının halk arasındaki isimlendirmesi ise "Zemheri"dir.
Süryanice "Şabat" sözcüğünden Türkçeye geçmiş, Süryani takviminde aylardan biridir. Aynı zamanda şubaṭ, Rumi takviminin 11. ayına, şabaṭ ise Süryani takviminin 11. ve son ayına denk gelmektedir.
Tarım toplumu olan Süryanilerin mevsim koşullarından ötürü tarım faaliyetlerini gerçekleştiremedikleri için "dinlenilen gün" anlamına gelen "Şabat" kelimesini kullandıkları düşünülmüş.
Nişanyan Sözlük'e göre ise sözcüğün kökeni Akatçada "şabāṭu", yani "vurma, çarpma, yıkma" anlamındaki sözcükten de türetilmiş olabilir; ancak bunun kökeni kesin değildir. Şubat ayı halk arasında ise "Gücük" olarak bilinir.
Yunanca olan sözcük Latince aynı anlama gelen Martius sözcüğünden alıntıdır. Fakat ilginçtir ki ilkbaharın habercisi Mart ayının ismi Roma savaş tanrısından Martius'tan geliyormuş. Uzun süren çetrefilli kış günlerinin ardından Mart ayı, savaşa başlamak için uygun bir ay olarak görülmüş. Bu sebeple Roma takviminin ilk ayı da Mart olarak belirlenmiş.
Kelime anlamı Akatça ve Sümercede "ilk meyve", "yılın ilk ayı", "taze mahsül", "tufanda" gibi anlamlara sahiptir. Aşık Paşa'nın 1330 tarihli Garibname'sinde "çünki gökden indi nisan katresi" şeklinde kullanılmaktadır. Sözcük, aynı zamanda Arapçada "Rumi takviminin ikinci ayı" olarak kullanılmaktadır.
İngilizce April sözcüğünün Latince aprilis'den geldiği rivayet olunur. Klasik etimolojiye göre, Latince aperire (açmak); ağaçların çiçek açmaya başladığı mevsime gönderme yaptığı düşünülmüş.
Yunancada ise Nisan ayı Aprillius olarak isimlendirilmiş. Kelime, anlamını Güzellik Tanrıçası olan Aphrodite'in kısaltması olan Aphro'dan almış Latince'de ise "aperire" açmak anlamında kullanılan kelime, ağaçların çiçek açmaya başladığı mevsimi ifade etmiş.
Nisan ayı, halk arasında ise İngilizcedeki haline çok yakın olarak "Aprıl" kelimesiyle kullanılmış.
Mayıs adının ismi dilimize Latince "Maia'nın ayı" anlamına gelen "Maius" dan geçmiş. Yağmur ve bereketle ilişkilendirilen Maia "Büyük Hanım, Mayıs başında bayramı kutlanan Roma tanrıçası" özel adından türetilmiştir. Görüldüğü gibi sözcük Türkçeye Latinceden geçmiş.
Kelime anlamı "taze, yaş sığır gübresi"dir. Bu dönemlerde yağmur yağışı yüksek oranda olduğundan dolayı bu isim verildiği düşünülmüş. Nişanyan Sözlük'e göreyse sözcük, "*mag-ia" sözcüğünden türetilmiş ve bu sözcüğün yazılı bir örneği bulunmamaktadır.