Arama
Bağdat: Dicle kenarında bir inci
Abbasi Halifesi Mansur tarafından Dicle kıyısına kurulan Bağdat, Avrupa'nın tamamen karanlığa gömüldüğü Orta Çağ'da İslam'ın ışığını yayan bir meşaleydi. Beytü'l Hikme ile ilmin kurumsallaştığı başşehir, uzun yıllar boyunca İslam düşüncesinin beslendiği pınarlardan oldu. 1258 yılında Moğol istilasına uğrayan Bağdat'ın beş asırlık ilmi birikimi yok edildi. 1534 yılında Osmanlı'ya katılan Bağdat'ın tarihi serüvenini araştırdık.
◼ Lakin bu harikulade dönem Abbasilerin siyasi güçlerini kaybettikleri 10. asrın ilk yarısında akamete uğradı. Öyle ki şehri bir asra yakın bir süre Şii Büveyhiler idare etti.
Büveyhiler kimdir?
932-1062 tarihleri arasında İran ve Irak'ta hüküm süren Şii itikata sahip bir hanedan.
◼ Bu devirde karanlığa bürünen Bağdat; Şii ve Sünni halkın birbirine girdiği, şehrin ilmi yönünün yok olmaya yüz tuttuğu bir şehir oldu.
◼ Bağdat'ı bu karanlık dönemden 1055 tarihinde Tuğrul Bey önderliğindeki Selçuklular çıkardı. Şehir bu tarihten sonra eski ihtişamlı günlerini aradı.
Tuğrul Bey kimdir?
Selçukluların kurucusu ve ilk sultanı olarak kabul edilen Tuğrul Bey, 990-1063 yılları arasında yaşadı.
◼ Bağdat 9 ve 10. yüzyıllarda İslam medeniyetinin altın çağına ev sahipliği yaptı. Emeviler döneminde başlayan tercüme faaliyetleri bu dönemde Beytü'l Hikme ile kurumsallaştı.
◼ Beytü'l Hikme ile büyük bir ilmi merkez haline gelen Bağdat her ilim dalına dair eserlerin tercüme edildiği, şerh, haşiye ve telif faaliyetlerinin simgesi oldu.
◼ Özellikle İslam ulemasının burada toplanması, İslam düşüncesinde Bağdat'ın önemli bir noktada olmasına sebep oldu. Bağdat İslam medeniyetinin en belirgin simgelerinden birisi oldu.
◼ Tarihe bir gölge gibi çöken Moğol istilalarından en çok etkilenen şehir Bağdat oldu. İstila sonucunda Semerkant, Merv, Buhara ve Nişabur gibi İslam tarihindeki en güzel şehirler tahrip edilmişti.
◼ Cengiz Han'ın torunu, İlhanlı hükümdarı Hülagü Han 1258 yılında Bağdat'ı işgal ettiğinde şehri bir daha onarılamaz derecede hasara uğratmıştı.
◼ Halifenin öldürüldüğü olaylarda tam rakam hala tam olarak tespit edilemese de Bağdat'ta yüz binden fazla insan öldürülmüştü. Yaklaşık beş yüzyıl boyunca elde edilen tüm ilmi birikim yok edilmişti.
◼ Yakılmasının ardından İlhanlılar, Celayirliler, Karakoyunlular, Timurlular, Akkoyunlular ve Safeviler şehri ellerinde tuttu. Safeviler şehirde Sünni itikadın simgelerinden İmam Azam Ebu Hanife ve Geylani'nin türbelerini yıktırdılar. 1534 yılında Osmanlı tabiiyetine giren Bağdat ara ara İran işgaline uğrasa da IV. Murad Han tarafından 1638'de tekrar fethedildi.