Arama
Çaka Bey kimdir? Tarihteki önemi nedir?
Çaka Bey, iyi bir teşkilatçı ve denizciydi. Ege sahillerinde ilk Türk tersanesiyle donanmasını kurdu, İzmir ve civarında ilk Türk yerleşmesini sağladığı gibi bu bölgelerin daha sonra Türkmen beylikleri tarafından fethine de zemin hazırladı. Ayrıca Anadolu Selçukluları ile Balkanlar'daki Peçenekleri bir araya getirip Bizans'ın yerinde büyük bir Türk devleti kurma ideali vardı. İşte Çaka Bey'in tarihteki önemi...
Çaka Bey veya Çağa Bey, 1071'deki Malazgirt Meydan Muharebesi'nin hemen sonrasında Selçukluların Anadolu coğrafyasına yayıldıkları dönemde Smyrna (günümüzde İzmir) merkezli bağımsız bir beylik kuran ve yöneten 11. yüzyıl Selçuklu komutanı ve denizcisidir. Türk tarihinin ilk donanmasını oluşturduğu için tarihteki ilk Türk amirali olarak kabul edilir. Dânişmendnâme'de Oğuzların Çavuldur boyuna mensup bir "başbuğ" olarak zikredilir.
1071 yılı sonrasında Anadolu'ya yapılan Selçuklu akınlarına katılan ve 1078 civarında Bizans İmparatorluğu'na esir düşen Çaka Bey, İmparator III. Nikiforos'in dikkatini çekerek protonobilissimus unvanıyla saraya alındı. 1081'de imparatorluğa I. Aleksios geçince kendisine verilen unvan ve ayrıcalıkların geri alınması sebebiyle saraydan ayrıldı. Aynı yıl, İzmir tarihindeki ilk Türk hâkimiyetini sağladı. Bir müddet sonra sınırlarını genişleterek bazı Ege adaları ile Ege kıyı şeridindeki bazı şehirlerde hâkimiyet kurdu. 1092 yılı civarında, günümüzde Çanakkale'de yer alan Abidos'u kuşattı, fakat Bizans İmparatoru I. Aleksios'un Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan'ı kışkırtması üzerine Kılıç Arslan tarafından öldürüldü.
Çaka Bey, Malazgirt Savaşı'nı takip eden yıllarda Alparslan'ın Anadolu'nun fethiyle görevlendirdiği beylerden biri olup Dânişmendnâme'ye göre Sultan Turasan'ın maiyetinde bulunuyordu. Sultan Turasan 20 bin kişilik kuvvetiyle Dânişmend Gazi'den ayrılıp yanında Çaka, Kara Tona ve Hasan Hoşâvendî olduğu halde Kayseri'den İstanbul'a kadar akınlar yaptı. Ancak onların akınları bir deniz savaşında son buldu. Çaka Bey bu mücadelelerin birinde Bizanslı kumandan Kabalika Aleksandr'a esir düştü (1078) ve İmparator Nikephoros Botaneiates'in sarayına gönderildi.
İmparator ona "protonobilissimos" unvanı ile bazı imtiyazlar tanıdı ve hediyeler verdi. Anna Komnena'ya göre Çaka, sarayda Homeros'u okuyup anlayacak kadar Bizans dilini ve Bizans savaş metotlarını öğrendi. Hatta Bizans tahtına göz diktiği belirtilen Çaka'nın denizciliğe önem vermesinin sebebi İstanbul'u ele geçirme planlarına dayandırılmaktadır.
1081'de Bizans tahtına çıkan İmparator I. Aleksios Komnenos tarafından bütün imtiyazları elinden alınan Çaka Bey daha sonra İzmir'i ele geçirdi. Bu sırada Anadolu'nun çeşitli yerleri Türk beyleri tarafından fethedilmiş, Bizans'ın Anadolu ile irtibatı kesilmişti. Bu durumdan istifade eden Çaka, gemi inşaatından anlayan birinin de yardımıyla kırk gemi inşa ettirerek oluşturduğu ilk açık deniz Türk donanması ile faaliyete geçti.
Ebü'l-Kāsım ile Bizans'a karşı ortak hareketlerde bulundu. Selçuklu ümerâsından Porsuk'un İznik'i muhasara etmesi ve Ebü'l-Kāsım'ın da Bizans ile anlaşmak zorunda kalması bu planı bozdu. Bu sırada Bizans'ın donanması ile kara ordusu büyük ölçüde çökmüş ve zayıflamıştı. Bu fırsatı değerlendiren Çaka Bey, ilk olarak sahil şehirlerinden Urla ve Foça'yı aldı. Daha sonra Midilli ve Sakız'ı zapt edip Sisam ve Rodos'a kadar uzandı. Adaları kurtarmaya gelen bir Bizans donanması da mağlup edildi. Bu Çaka Bey'in ilk deniz galibiyetidir.
Çaka Bey'in hedefi İstanbul üzerine bir sefer yapmaktı. İmparator Aleksios Komnenos 1092 yılı baharında Midilli'yi kurtarmak üzere Yohannes Dukas'ı karadan, Dalassenos'u da büyük kuvvetlerle denizden gönderdi. Çaka Bey adanın muhafazasını kardeşi Yalvaç'a bırakmış, kendisi de denizde mücadeleye hazırlanmıştı. Bizans ordusu ve donanmasının üç ay süren kuşatması başarılı olamadıysa da daha fazla dayanamayacağını anlayan Çaka Bey, askerlerinin adayı sağ salim terk etmeleri şartıyla Midilli'yi Bizans'a bıraktı. Ancak Bizanslı kumandanlar teslim şartlarına uymayıp Türk kuvvetleri adayı boşaltırken âni bir hücumla Çaka Bey'in donanmasını tahrip ettiler. Bir müddet sonra Sisam adası da Bizans'ın eline geçti.
Çaka Bey kısa zamanda "droman" denilen hücum gemileriyle çifte kürekli ve üç kürekli gemilerden oluşan yeni bir donanma hazırladı. Midilli, Sakız, Sisam ve Rodos'ta tekrar hâkimiyet kurdu. Fetihlerini Çanakkale Boğazı istikametine doğru genişletti. Edremit ile Bizans'ın gümrük kapısı olan Abidos'u aldı. Hedefi muhtemelen Trakya'yı geçip İstanbul'a ulaşmaktı, ayrıca donanmaya da hareket emri vermişti.
Onun bu faaliyetleri hem damadı I. Kılıç Arslan hem de İmparator Aleksios'u tedirgin etmişti. I. Kılıç Arslan, Çaka Bey'in ülkesini kendi yayılma sahası olarak görüyordu. Bu durumun farkında olan imparator, Çaka Bey ile I. Kılıç Arslan'ı birbirine düşürmek üzere faaliyete geçti. I. Kılıç Arslan'a yazdığı bir mektupta Bizans'tan ziyade kendisinin tehlike içinde bulunduğunu bildiriyordu. Bu çabaları sonucu iki Türk hükümdarı aradaki akrabalığa rağmen birbirine düşman oldu.