Arama
Coğrafya ve astronomi çalışmalarıyla bir Osmanlı denizcisi: Seydi Ali Reis
Tarihe adını yazdıran bir Osmanlı denizcisi olan Seydi Ali Reis, Kanuni döneminde yaşadı. Pek çok deniz savaşına katılan Seydi Ali, Mısır kaptanlığına getirildi; görev için çıktığı Osmanlı topraklarına ancak 3 yıl 7 ay sonunda dönebildi. Hem başından geçen tüm olayları, bulunduğu coğrafyaları ve ziyaret ettiği yerleri kaleme aldı hem de denizcilik, astronomi ve coğrafya alanında kılavuz niteliğinde eserler yazdı. Osmanlı medreselerinde en çok okutulan astronomi eserini hocasının tavsiyesi üzerine Türkçeye çeviren Seydi Ali, kendi eserlerini de Türkçe kaleme almıştı.
Tarihi kaynaklara göre Seydi Ali, Piri Reis'in görevlendirdiği sipahi oğlanları zümresinde yer alıyordu ve denizcilikteki kabiliyeti nedeniyle 1553 yılında Mısır kaptanlığına getirildi.
🔷🔷🔷
Seydi Ali, ilk olarak Kanuni'nin Nahcivan seferine hazırlık amacıyla Halep'e gitmiş, ardından Basra'ya yola çıkmıştı.
Bir kılavuzun raporu ile körfezde dört Portekiz gemisinin bulunduğu öğrenildi ve Seydi Ali Süveyş'e gitmek üzere yola çıktı. Umman sahili civarında 25 gemiden oluşan Portekiz donanmasıyla karşılaşıldı ve ilk çarpışmada Seydi Ali galip geldi ve Portekizliler geri çekilmek zorunda kaldı.
Portekizliler, Seydi Ali'nin mürettebatını takip ederek Sûret Limanı açıklarına geldiler. Seydi Ali, denizcileriyle birlikte 2 ay boyunca kıyıyı siper edinerek mücadele etti.
🔷🔷🔷
Osmanlı gemilerinin zarara uğraması ve tamir edilemez duruma gelmesi nedeniyle deniz yoluyla Mısır'a gitmek imkânsız hale geldi. Seydi Ali gemilerin satılmasını ve ücretinin İstanbul'a gönderilmesini emretti.
Daha sonra Pakistan ve Hindistan üzerinden Afganistan'ın Kâbil, Özbekistan'ın Semerkant, Buhara ve Hârizm şehirlerine ulaştı. İran'ın Horasan şehri üzerinden Meşhed'e geçti ve ardından Bağdat'a gitmek üzere yola çıktı.
Seydi Ali Reis, Basra'dan çıkışının ardından farklı coğrafyalarda bulunmak zorunda kalmış ve 3 yıl 7 ay sonunda Osmanlı topraklarına dönebilmişti.
🔷🔷🔷
Üstlendiği görev ve Hint donanmasının durumu ile ilgili derlediği bilgileri Kanuni Sultan Süleyman'a bildirebilmek amacıyla 1557 yılında Bağdat'tan ayrıldı.
2 ayın ardından İstanbul'a ulaşan Seydi Ali, bulunduğu yerlerdeki hükümdarlardan aldığı 18 mektubu Kanuni'ye ulaştırdı ve yaşanılan olayları anlattı.
Seydi Ali, gerçekleştirdiği başarılarla Kanuni Sultan Süleyman ve Rüstem Paşa'nın ihsan ve iltifatlarına mazhar oldu.
🔷🔷🔷
Seydi Ali'nin Hindistan'da bulunduğu dönemde öldüğü haberi payitahta ulaştığı için Mısır kaptanlığına bir başkası getirilmişti.
Seydi Ali önce Çatalca'da Diyarbekir timar defterdarlığında görevlendirilmiş; ardından 1560 yılında Galata'daki gemi reisliklerinden birine tayin edilmişti.
Seydi Ali, ikinci defa Hint kaptanlığı görevine layık görülse de bu görev, 5 gün sonra Sefer Reis'e verildi.
🔷🔷🔷
Onun yaşadığı olaylar Osmanlı divanında başarısızlıktan çok "talihsizlik" ile özdeşleşti. Donanmayı Basra'dan çıkarma görevinde başarısız olmuş; ancak başına büyük olaylar gelmiş ve uzun bir yolculuk sürecinden geçmişti.
Bu nedenle onun bu yaşadıkları "Başına Seydi Ali halleri geldi" şeklinde deyimleşmiş ve bu tür talihsiz olaylarla karşılaşanlar için kullanılır olmuştu.