Arama
Darülislam’da ticaret nasıl yapılırdı?
"Rızkın onda dokuzu ticarettedir" hadisinden de kaynakla İslam dini, ticari hayat için daima manevi bir dayanak teşkil etmişti. İslam beldelerinde ticaretin yaygınlaşmasını sağlayan Müslümanlar, bir müddet sonra ticaret aracılığıyla İslam'ın farklı coğrafyalara yayılmasına ön ayak oldular. Tuzun "beyaz altın" olarak anıldığı dönemden, para birimi olarak kullanılan "deniz kabuklarına"; başlı başına hareketli bir şehri andıran kervanlardan, ticaretin kilit noktaları olan kervansaraylara… "Darülislam'da ticaret nasıl yapılırdı?" sorusunun cevabını sizler için derledik.
O dönemde Adriyatik'teki Müslüman tüccarlar dünya ticaret pastasından büyük bir pay alıyorlardı.
Kesintisiz ve her geçen gün artan bir deniz trafiğine ev sahipliği eden Malaga limanından tüccarlar, dünyanın çeşitli ülkelerinden getirdikleri ipek, silah, mücevher ve yaldızlı çömlek gibi malları İspanya'da yetişen leziz meyvelerle takas ediyordu.
İskenderiye, Akdeniz'e dökülen Nil Nehri'nin ağzında bulunan diğer bir önemli limandı.
Baharat Yolu'nun bu şehirden geçmesi ve burayı Hint Okyanusu'ndan gelip Kızıldeniz'den geçerek Nil'e kadar ulaşan malların Avrupa'ya gönderilmesinde bir kapı haline getirmesi sebebiyle burası hareketli ve canlı bir yerdi.
Bu şehirde, batıdaki Müslüman limanı ve doğudaki Hristiyan limanı olmak üzere iki liman bulunuyordu. Bu iki limanı, aralarında bulunan Pharos Adası ve bugün dünyanın harikalarından biri olarak kabul edilen muazzam büyüklükteki deniz feneri ayırıyordu.
Müslümanların ticarete katkıda bulunmak için geliştirdiği kilit araçlardan bir tanesi, yolculuk güzergâhları üzerinde kurulan misafirhane benzeri kervansaraylardı. Bu yapı türü Selçuklular tarafından yaygınlaştırıldı.
Hayır amaçlı vakıflar şeklinde yapılanan kervansaraylar, yolculara üç günlük ücretsiz barınma, yemek ve bazı durumlarda eğlence imkanları sağlıyordu. Tüm bu etkinlikler, İslam'ın gerek o dönemde gerekse bugün büyük önem verdiği yolculara yönelik yardımseverlik meziyetinin bir uzantısıydı.
Kervansaraylar önemli ticaret güzergâhları üzerinde yaklaşık otuz kilometrelik düzenli aralıklarla kuruluydular. Buralarda, eyvanlarla çevrili bir avlu yer alırdı. Odalar işlevlerine göre sıralanır; kervansarayın duvarları boyunca yolcu odası, depo, muhafız odası ya da ahır olarak kullanılan bölümler bulunurdu.
Bugün kervansaraylara denk gelen yapılar, çoğu otoyol üzerinde rastlanan dinlenme tesisleri ve petrol istasyonlarıdır.
Bugün adı Kanton olan Hanfu'daki Çin sahiline kadar, Müslüman ve Yahudi tüccarlardan oluşan bir koloni 8'inci yüzyılda buraya yerleşmişti.
Tüccarların dürüstlüğü ve cana yakınlığı sayesinde İslam, Çin ve Orta Afrika'da yayıldı. Müslüman tüccarlar Afrika'nın içlerine kadar girdiler; ilk kez Berberi tüccarlar İslam'ı Büyük Sahra Çölü'nün ötesine taşıdı.
Ticaret yollarının Kızıldeniz ve Nil nehrini birbirine bağladığı Kuzeydoğu Afrika'daki göçebe kavimler kısa sürede Müslüman oldular.
İslam dünyasındaki bazı merkezler, ticari faaliyetlerde önemli bir yere sahip olmaları sebebiyle daha hızlı geliştiler.
Tunus'un Kayrevan şehri ve Fas'ın Sicilmasa şehri 10'uncu yüzyıl gezgini İbn Havkal tarafından Yollar ve Krallıklar adlı eserinde şu şekilde anlatılır:
"Mağrib'in en büyük şehri olan Kayrevan, ticaret, zenginlik ve pazarlarının güzelliği bakımından diğer şehirleri geride bırakıyor. Baş hazinedar Ebu'l Hasa'dan duyduğuma göre, Mağrib'teki tüm il ve beldelerin toplam geliri yedi yüz ila sekiz yüz milyon dinar arasındadır. Doğuya ihraç edilen mallar arasında misk, ipek, kaliteli yün giysiler, yün fanilalar, halılar, demir, kurşun ve cıva yer alır…"