Arama
Yüzyıllardır devam eden Çin zulmü
Doğu Türkistan halkı, yüzyıllardır Çin zulmü altında yaşam mücadelesi vermektedir. Bu zorlu çaba, Uygur Kağanlığının kurulduğu andan günümüze kadar devam etmektedir. Rus ve Çin devletleri, birbirlerine karşı üstünlüklerini göstermek amacıyla Türkistan'ın yakasına yapışan iki kanlı eldir. Kirli emellere sahip bu devletlerden kurtulmak için Yakup Han Bedevlet, Alihan Töre, Osman Batur, İsa Yusuf Alptekin gibi nice yiğitler vatanları uğruna kendileri siper etmiştir... Peki, Uygur Türklerine yapılan bu zulüm nasıl ve neden başladı?
🔸 Bilge Kağan'ın, Çinlilere karşı halkını uyarışı:
"Sözlerimi sonuna kadar dinle, iyi işit! Bütün küçük kardeşlerim, yeğenlerim, oğullarım! Bütün soyum, milletim!...
Doğuda gün doğusuna, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar olan yerler içinde yaşayan milletler hep bana bağlıdır. Bunca milleti, bunca ülkeyi düzene soktum. Oralarda artık kötülük yoktur, kargaşalık yoktur...
Ey Türk milleti! Tatlı sözlere, yumuşak armağanlara kandınız ve birçoklarınız öldü. Yine yanılırsan ve güneydeki Çogay Ormanı'na, Tögültün Ovası'na gidip yerleşirsen, ey Türk milleti, öleceksin!"
Uygur Kağanlığı
🔸 Bilge Kağan'ın ölümünden sonra zayıflayan II. Göktürk Devleti, Çin'in baskılarına daha fazla dayanamaz ve yıkılır. Bu sırada Türk boyları arasında ciddi bir iktidar mücadelesi yaşanır.
🔸 Günün sonunda mücadeleyi kazanan Dokuz Oğuz boyundan gelen Uygur Türkleri olur. Göktürklerin yıkılmasından sonra yerine Kutluk Bilge Kül Kağan önderliğinde Uygur Kağanlığı kurulur.
🔸 İki yıl liderliğini devam ettiren Kutluk Kağan ölür ve yerini Bayan Çor Kağan alır, bütün boyları kendine bağlar.
Göçebe hayattan yerleşik yaşama geçiş
🔸 İlk Türk devletinden itibaren göçebe olarak yaşamlarını sürdüren halk, Uygur dönemiyle beraber yerleşik hayata geçer. Böylelikle bir ilke de imza atılmış olur.
🔸Ordu Balık adını verdikleri şehirler kurarlar. Yerleşik hayatla birlikte kendilerine özgün alfabe oluşturur ve Türkçe kitaplar yazarlar.
🔸Çinliler ise boş durmaz, türlü türlü entrikalar çevirir, Uygur Kağanlığı'nı yıkmak için her yolu dener.
🔸 Çin'in başında Tang Hanedanlığı vardır ve ülkedeki isyancılarla başı büyük derttedir. Savaşçılıklarıyla ünlenen Uygur Devleti'nden yardım ister.
🔸 Bayan Çor Kağan, ne olursa olsun yardımını esirgemez. Yapılan yardım sayesinde ülkedeki karışıklık giderilir. Bunun karşılığında Uygurlara Çin'in kuzeyi ve ganimetler verilir.
🔸 751 yılında Talas Savaşı gerçekleşir. Sonrasında Uygur Kağanlı ile Çin'in arası açılır. 759'da Bayan Çor'un vefat etmesi üzerine aradaki tansiyon iyice yükselir.
Türkistan'ın ikiye ayrılması
🔸 Sonraki süreç, Uygurların yükselişi ve kabul ettikleri Mani inancı yüzünden savaşçı kimliklerini kaybetmeleriyle devam eder. Git gide zayıflayan Uygur Kağanlığı 840 yılında yıkılır.
🔸 Dağılan Türk boyları ikiye ayrılır, bir kısmı Kansu'da *Sarı Uygur Devleti'ni kurar. Bir kısmı da Doğu Türkistan'da Turfan ve Kaşgar şehirlerine göç eder, burada farklı devletler kurarlar.
*Sarı Uygurlar
Yugurlar veya Sarı Uygurlar günümüzde Çin Halk Cumhuriyeti'nin resmî olarak tanınmış 56 etnik grubundan bir Türk-Moğol halkı oalrak kabul edilir.