Arama
Dört mezhep fıkhının okutulduğu medrese: Müstansıriyye
Medreseler, İslam uygarlığında yükseköğrenimin gerçekleştirildiği en önemli kurumlardır. İslami ilimlerin yanı sıra fenni bilimlerin de öğreniminin sağlandığı medreseler, tarihin en büyük âlimlerine ev sahipliği yapmışlardır. 13. yüzyılda Bağdat'ta inşa edilen Müstansıriyye Medresesi, İslam uygarlığında inşa edilen en büyük medrese olarak bilinir. Kur'an, hadis, fıkıh gibi alanların yanı sıra tıp eğitiminin de verildiği bu medrese, dört farklı mezhebin fıkıh anlayışına göre müfredat belirlemiştir.
Hanbelî ve Maliki mezheplerine tahsis edilen köşelerde derslikler dışında Şafii bölümünün köşesinde yer alan büyük odalarda hadis eğitiminin verildiği tahmin edilmektedir.
🔸 Yanlarında ise daha küçük yaşta öğrencilerin ders gördüğü ve kıraat sesli yapıldığı için diğer iki eyvanın aksine avluya değil dışa bakan dârülkurra bulunmaktadır.
🔸 Medrese gürültüye, soğuk ve sıcağa karşı 2 metreyi aşan dış duvarlarla çevrilmiştir.
🔸 Eyvanların tonozlu tavanları küçüklü büyüklü yıldız ve bitki motifleriyle bezenmiştir.
🔸 Binanın dış duvarında kabartma geometrik motiflerin bir dekor oluşturduğu tuğlalar kullanılmıştır.
🔸 Dış cephede özellikle Dicle nehrine bakan kısımda büyük kuşak halinde yazılar bulunur.
🔸 Bunların önemli bir kısmı Sultan Abdülaziz zamanında 1865'te yenilenmiştir.
🔸 İnce bir işçilikle sanatkârane geometrik ve bitkisel motiflerle bezenen duvarlar, kapı ve pencere pervazları göz alıcı güzelliktedir ve süslemelerde kireç ya da sıva kullanılmamıştır.
Müstansıriyye medresesinde, hadis eğitiminin verildiği darülhadis, Kur'an-ı Kerim ve kıraat öğretilen, hâfız yetiştirilen dârülkurra ve kütüphane bulunuyordu.
🔸 Bununla beraber tıp eğitimi verilen dârüttıb, medrese yakınında yapılan ayrı bir eyvanda bulunuyordu.
🔸 Tarihçi ve muhaddis İbnü'l Fuvatî, bu eyvanın 1235'te tamamlandığını, burada bir hekimin öğrencileriyle oturup tıp ilmiyle meşgul olduğunu ve hastaları muayene ettiğini yazmıştır. Buradaki duvarda bulunan su saati hakkında da bilgi vermiştir.
🔸 Vakıf defterlerinde hastalar için ilaç teminiyle ilgili yazıdan, medresede bir eczanenin bulunduğu da anlaşılmıştır.
🔸 Bunların dışında medrese bünyesinde bir hamam da yapılmış ancak yeri ve yapısı hakkında bilgi verilmemiştir.
Medreseyi yaptıran Halife Müstansır-Billâh'ın kütüphaneye 160 deve ile taşınan 80 bin cilt kitap bağışladığı rivayet edilmiştir.
🔸 Kütüphane görevlilerinin yiyecek ihtiyaçları burada karşılanmış; aylık 10 dinar maaş alan bir kütüphane sorumlusu, 3 dinar maaş alan bir memur ve 1 dinar alan bir münâvil istihdam edilmiştir.
🔸 Medrese kütüphanesinde kitaplardan faydalanmak isteyenlere ödünç kitap verme hizmeti sağlanmıştır.
🔸 Hâzinü'l-kütüb olarak adlandırılan kütüphane sorumlularından İbnü'l-Fuvatî ile İbnü's-Sâî gibi meşhur âlimler de çıkmıştır.
* Münâvil: Kütüphanelerde kitap bulma tekniğini bilmeyen okuyuculara, kitapların raflardaki yerini göstermek veya kitapları dolaplardan alıp, okuyuculara getirmekle vazifeli kimselerdir.
https://www.instagram.com/p/ChXAZ1rDwL7/
Dört büyük mezhepte eğitim verilen medresede, her mezhep için 1 müderris, 4 müderris yardımcısı ve 62 fıkıh öğrencisi mevcuttu.
🔸 Medresenin İslami ilimler alanında yükseköğrenim gören öğrenci mevcudu 268'i buluyordu.
🔸 Bu öğrencilerin yeme içme ve barınma ihtiyaçları karşılanıyor; kendilerine aylık 2 dinar da burs veriliyordu.
🔸 Müderrislerin maaşları ise 12 dinardı ve misafirlerinin ihtiyaçlarını karşılayacak kadar da erzak sağlanmaktaydı.
🔸 Müderrislerin bulunmadığı zamanlarda dersleri müderris yardımcısı olan muîdler verirdi ve maaşları aylık 3 dinardı.
🔸 Ortaçağ'ın en büyük seyyahı İbn Battûta'nın Seyahatname'sinde anlattığına göre muîdler, ahşaptan küçük bir kubbe altında üzerinde yaygılar bulunan kürsüde ders veren müderrisin iki yanında oturur, hocanın anlattığı dersleri daha sonra öğrencilerle müzakere ederlerdi.
📌 İbn Battuta'nın seyahatlerinden 15 alıntı
İBN BATTÛTA KİMDİR?
🔸 İbn Battûta, doğduğu şehirden 22 yaşında hac niyetiyle yola çıkmış ve 28 yıl boyunca dünyanın birçok yerine seyahat etmişti.
🔸 Gezileri boyunca pek çok farklı coğrafyanın yaşamına tanıklık eden İbn Battûta, bu seyahatlerini Er-Rıhle adlı eserinde toplamış; o dönemin devlet ve toplum yapılarına, inanç ve adetlerine, doğal özellik ve ürünlerine ayna tutmuştu.
🔸 Dünyanın büyük gezgini sayılan Marko Polo'yu seyahatleri ve aktardığı bilgilerle geride bırakmıştı.
Medresede eğitim gören öğrencilerin sayısı, gördükleri eğitimin muhtevası ve onlara verilen burs, vakfiye kayıtlarına yazılmıştır.
🔸 Bu kayıtlara göre Darülkurra'da 30 yetim çocuğa Kur'an-ı Kerim dersleri veren ve ayda 3 dinar maaş alan bir kıraat hocası ve bir de 1 dinar 20 kırat maaş alan bir muîd bulunmaktadır.
🔸 Öğrencilerin günlük yiyecekleri karşılanmakta; her birine 13 kırat 1 habbe harçlık verilmektedir.
🔸 Darülhadis'te ise 10 öğrenciye cumartesi, pazartesi ve perşembe olmak üzere haftada üç gün hadis dersi verilmekte ve aylık 3 dinar maaş alan bir şeyhü'l hadis ve 2 hadis görevlisi bulunmaktadır.
🔸 Dârüttıb'da ise bir doktor ve 10 tıp öğrencisi mevcuttur.
🔸 Bunların dışında medresede bir nahiv ve bir matematik müderrisi bulunmakta; medresenin öğretim kadrosu toplamda 29 kişiden oluşmaktadır.
🔸 Ayrıca imam, müezzin, aşçı ve diğer hizmetliler de medresede görev yapmaktadır.
🔍 İslam uygarlığında gerçekleştirilen teknolojik buluşlar