Arama
Dört mezhep fıkhının okutulduğu medrese: Müstansıriyye
Medreseler, İslam uygarlığında yükseköğrenimin gerçekleştirildiği en önemli kurumlardır. İslami ilimlerin yanı sıra fenni bilimlerin de öğreniminin sağlandığı medreseler, tarihin en büyük âlimlerine ev sahipliği yapmışlardır. 13. yüzyılda Bağdat'ta inşa edilen Müstansıriyye Medresesi, İslam uygarlığında inşa edilen en büyük medrese olarak bilinir. Kur'an, hadis, fıkıh gibi alanların yanı sıra tıp eğitiminin de verildiği bu medrese, dört farklı mezhebin fıkıh anlayışına göre müfredat belirlemiştir.
Müstansıriyye medresesinde, hadis eğitiminin verildiği darülhadis, Kur'an-ı Kerim ve kıraat öğretilen, hâfız yetiştirilen dârülkurra ve kütüphane bulunuyordu.
🔸 Bununla beraber tıp eğitimi verilen dârüttıb, medrese yakınında yapılan ayrı bir eyvanda bulunuyordu.
🔸 Tarihçi ve muhaddis İbnü'l Fuvatî, bu eyvanın 1235'te tamamlandığını, burada bir hekimin öğrencileriyle oturup tıp ilmiyle meşgul olduğunu ve hastaları muayene ettiğini yazmıştır. Buradaki duvarda bulunan su saati hakkında da bilgi vermiştir.
🔸 Vakıf defterlerinde hastalar için ilaç teminiyle ilgili yazıdan, medresede bir eczanenin bulunduğu da anlaşılmıştır.
🔸 Bunların dışında medrese bünyesinde bir hamam da yapılmış ancak yeri ve yapısı hakkında bilgi verilmemiştir.
Medreseyi yaptıran Halife Müstansır-Billâh'ın kütüphaneye 160 deve ile taşınan 80 bin cilt kitap bağışladığı rivayet edilmiştir.
🔸 Kütüphane görevlilerinin yiyecek ihtiyaçları burada karşılanmış; aylık 10 dinar maaş alan bir kütüphane sorumlusu, 3 dinar maaş alan bir memur ve 1 dinar alan bir münâvil istihdam edilmiştir.
🔸 Medrese kütüphanesinde kitaplardan faydalanmak isteyenlere ödünç kitap verme hizmeti sağlanmıştır.
🔸 Hâzinü'l-kütüb olarak adlandırılan kütüphane sorumlularından İbnü'l-Fuvatî ile İbnü's-Sâî gibi meşhur âlimler de çıkmıştır.
* Münâvil: Kütüphanelerde kitap bulma tekniğini bilmeyen okuyuculara, kitapların raflardaki yerini göstermek veya kitapları dolaplardan alıp, okuyuculara getirmekle vazifeli kimselerdir.
https://www.instagram.com/p/ChXAZ1rDwL7/
Dört büyük mezhepte eğitim verilen medresede, her mezhep için 1 müderris, 4 müderris yardımcısı ve 62 fıkıh öğrencisi mevcuttu.
🔸 Medresenin İslami ilimler alanında yükseköğrenim gören öğrenci mevcudu 268'i buluyordu.
🔸 Bu öğrencilerin yeme içme ve barınma ihtiyaçları karşılanıyor; kendilerine aylık 2 dinar da burs veriliyordu.
🔸 Müderrislerin maaşları ise 12 dinardı ve misafirlerinin ihtiyaçlarını karşılayacak kadar da erzak sağlanmaktaydı.
🔸 Müderrislerin bulunmadığı zamanlarda dersleri müderris yardımcısı olan muîdler verirdi ve maaşları aylık 3 dinardı.
🔸 Ortaçağ'ın en büyük seyyahı İbn Battûta'nın Seyahatname'sinde anlattığına göre muîdler, ahşaptan küçük bir kubbe altında üzerinde yaygılar bulunan kürsüde ders veren müderrisin iki yanında oturur, hocanın anlattığı dersleri daha sonra öğrencilerle müzakere ederlerdi.
📌 İbn Battuta'nın seyahatlerinden 15 alıntı
İBN BATTÛTA KİMDİR?
🔸 İbn Battûta, doğduğu şehirden 22 yaşında hac niyetiyle yola çıkmış ve 28 yıl boyunca dünyanın birçok yerine seyahat etmişti.
🔸 Gezileri boyunca pek çok farklı coğrafyanın yaşamına tanıklık eden İbn Battûta, bu seyahatlerini Er-Rıhle adlı eserinde toplamış; o dönemin devlet ve toplum yapılarına, inanç ve adetlerine, doğal özellik ve ürünlerine ayna tutmuştu.
🔸 Dünyanın büyük gezgini sayılan Marko Polo'yu seyahatleri ve aktardığı bilgilerle geride bırakmıştı.
Medresede eğitim gören öğrencilerin sayısı, gördükleri eğitimin muhtevası ve onlara verilen burs, vakfiye kayıtlarına yazılmıştır.
🔸 Bu kayıtlara göre Darülkurra'da 30 yetim çocuğa Kur'an-ı Kerim dersleri veren ve ayda 3 dinar maaş alan bir kıraat hocası ve bir de 1 dinar 20 kırat maaş alan bir muîd bulunmaktadır.
🔸 Öğrencilerin günlük yiyecekleri karşılanmakta; her birine 13 kırat 1 habbe harçlık verilmektedir.
🔸 Darülhadis'te ise 10 öğrenciye cumartesi, pazartesi ve perşembe olmak üzere haftada üç gün hadis dersi verilmekte ve aylık 3 dinar maaş alan bir şeyhü'l hadis ve 2 hadis görevlisi bulunmaktadır.
🔸 Dârüttıb'da ise bir doktor ve 10 tıp öğrencisi mevcuttur.
🔸 Bunların dışında medresede bir nahiv ve bir matematik müderrisi bulunmakta; medresenin öğretim kadrosu toplamda 29 kişiden oluşmaktadır.
🔸 Ayrıca imam, müezzin, aşçı ve diğer hizmetliler de medresede görev yapmaktadır.
🔍 İslam uygarlığında gerçekleştirilen teknolojik buluşlar
Prof. Dr. Fuat Sezgin, İslam'da Bilim ve Teknik adlı eserinde buranın tıbbın ve matematiksel bilimler öğretiminin de eşlik ettiği en eski Arap-İslam üniversitesi olabileceğini söylemiştir.
🔸 Müstansıriyye Medresesi, tarihte gerçekleşen bazı olaylar nedeniyle zaman zaman eğitime ara vermek zorunda kalmıştır.
🔸 1258 yılında Moğol hükümdarı Hülâgû; 1392 ve 1401 yıllarında Timur'un Bağdat'ı işgali zamanında medresede eğitim sekteye uğramıştır.
🔸 Bu dönemlerde eğitim kadrosunda bulunan âlimlerin bir kısmı Suriye, Hicaz ve Mısır'a gitmiş ve öğretim kadrosu zayıflamıştır.
🔸 Ayrıca Timur, Bağdat'ta bulunan ulema ve sanatkârların bir kısmını Semerkant'a götürmüştür.
🔸 İlerleyen zamanlarda medrese yavaş yavaş fonksiyonunu yitirmiş ve bu yapı Kanuni Sultan Süleyman'ın Bağdat'ı fethi sırasında askeri amaçlarla kullanılmıştır.
🔸 Medresenin ilim amacıyla kullanılmasına dair son bilgi 1671 yılına aittir. Sonrasında han, gümrük, depo ya da askeri amaçlarla medrese binasından istifade edilmiştir.
🔍 İlim için kilometreleri yaya yürüyen Müslüman âlimler
13. yüzyılda #Bağdat'ta inşa edilen Kur'an, hadis, fıkıh gibi alanların yanı sıra tıp eğitiminin de verildiği Müstansıriyye Medresesi, dört farklı mezhebin fıkıh anlayışına göre müfredat belirlemiştir. https://t.co/IQly05kG6P