Arama
Dünyada ilk robotu yapan Müslüman: El Cezeri
Sibernetik alanının en büyük dâhisi olarak kabul edilen, fizikçi, robot ve matriks ustası El Cezerî, yaptığı çalışmalarla Sanayi Devrimi'ne zemin hazırladı; zamanın harikası lakaplı âlim, halen kullanılmakta olan ve aşılmamış onlarca buluşa imza attı. Anadolu'nun büyük mucitleri arasında yer alan El Cezeri'nin tasarladığı eserler günümüzde, "Cezeri'nin Olağanüstü Makineleri" isimli sergide, 800 yıl aradan sonra bir araya getirildi.
El-Cezerî'nin otomatlar kitabı, oldukça önemlidir. El-Cezerî, çalışmalarının ileride kendisinden sonra gelenler tarafından önemsenmeme ihtimaline binaen kitabının önsözünde şöyle demiştir:
"Bu işe öyle meşakkatlerle koyuldum ki yolum uzadı, emeklerimin rüzgârın savurduğu şeyler gibi heba olmasından, çalışmalarımın gündüzün geceyi silmesi gibi silinmesinden korkarım".
Sergide, Cezeri öncesine de değinildi. Eski çağ tekniği, Antik Yunan, Antik Çin, Erken İslam ve Antik Mısır dönemi mekaniğinin tarihine yer verildi. Misafirler, insanoğlunun en büyük vasıflarından birisi olan alet yapabilme kabiliyetini sergi içerisinde deneyimleyebilme ve Cezeri'nin etkilendiği kendinden önceki bilim adamlarının rekonstrüksiyonlarını yakından görebilme fırsatına sahip.
Sınnat el-Hıyel adlı eserinde Cezeri, hava ve boşluğa dayalı içine doldurulan sıvıları istenildiği biçimde akışı sağlayan altı ibriğin yapımından bahseder; Hükümdarın abdest alması için otomatik olarak su akıtan, büyük pirinç ibrik pirinçten yapılmış ibrik hükümdarın yanına bırakılır, ördeğin gagasından akan su ile abdest alınır. Boşalan ibrik geri götürülür, su ile doldurulduktan sonra gerektiği durumda tekrar getirilir.
Serginin bu bölümünde Osmanlı mekaniği, geç ortaçağ ve Rönesans mekaniği ile sanayi mekaniği ele alındı. Cezeri'den sonra insanlığı Endüstri Devrimi'ne götürebilecek mekanikle sergi içerisinde tanışma, Da Vinci, Galileo, James Watt, Takiyüddin'in eserlerinin rekonstrüksiyonlarını yakından görebilme fırsatı da misafirlere sunuldu.
El- Cezeri, hidrolik güçle çalışıp bir dönme hareketini bir öteleme hareketine çeviren krankbiyel ve pistonsistemleri de daha sonra içten yanmalı motorlarla işler hâle getirildi. Bu gelişme ise pistonlu pompaların ve buhar makinelerinin temelini atıp Sanayi Devrimi'nin yolunu açtı.