Arama
Dünyada ilk robotu yapan Müslüman: El Cezeri
Sibernetik alanının en büyük dâhisi olarak kabul edilen, fizikçi, robot ve matriks ustası El Cezerî, yaptığı çalışmalarla Sanayi Devrimi'ne zemin hazırladı; zamanın harikası lakaplı âlim, halen kullanılmakta olan ve aşılmamış onlarca buluşa imza attı. Anadolu'nun büyük mucitleri arasında yer alan El Cezeri'nin tasarladığı eserler günümüzde, "Cezeri'nin Olağanüstü Makineleri" isimli sergide, 800 yıl aradan sonra bir araya getirildi.
''Harikalar Kitabı'', mühendislik uygulamalarıyla ilgili olarak bugüne ulaşan en eski el yazmalarından biri olarak kabul ediliyor. Bu eşsiz kitapta, ilk insansı robotlardan krank miline teknoloji devriminin öncü aletleri yer alıyor. Renkli resimleri ve anlatım tarzıyla başlı başına sanat eseri olan bu kitap sergide görücüye çıktı.
Dönemin başkenti olan Diyarbakır'da İçkale Saray'da bugün bile tahayyül edemeyeceğimiz bir teknoloji kullanılıyordu. Sarayda birçok iş El Cezeri'nin yapmış olduğu robotlar aracılığıyla yapılıyordu. Hatta hükümdara abdest alması için su döken bir otomat bile mevcuttu.
Hükümdara ve konuklara içecek sunan kadın robotlar, hükümdarı ve konukları eğlendirmek için saz, zil ve tef çalan robotlar, sarayın salonlarında gezen tavus kuşu makineleri, değişik 24 şifre ile açılabilen kilitler, su saatleri, sarayın bahçesindeki havuzda gezinen kayık ve içine su dolan kayığı, bir yandan boşaltırken bir yandan da borusunu öttürerek yardım isteyen kayıkçı robot, otomatik abdest alma makinesi ve buna benzer birçok otomatik aygıt, Diyarbakır'ın ünlü surlarının içinde kullanılıyordu.
İsmail Ebul İz Bin Rezzaz El Cizirî'nin Su Hilesi adlı robotunda, belli aralıklarla terazi ucundaki kovalardan birinin dolmasıyla diğerinin boşalması ve böylelikle ardışık zamanlı sıra ile her iki tarafın da eşit aralıklarla suyu almasını sağlıyordu.
Cezeri'nin makinelerinin ölçekli ve/veya yeniden yorumlu interaktif rekonstrüksiyonları, Ziyaretçilere bilimsel ve mekanik prensipleri yakından tanıyabilme imkânı sunuyor. Ayrıca misafirler, sergi içerisindeki düzenekleri hem görme hem de deneme fırsatı yakalayacak.
El-Cezeri'nin imzasını attığı diğer bir alan ise yatay eksenli yel değirmenleridir. Yatay eksenli yel değirmenlerinin ilk olarak Hollanda, İngiltere, Fransa ve Almanya gibi Kuzey Avrupa ülkelerinde ortaya çıktığı sanılır. Hatta Hollanda`nın adı, yel değirmenleriyle özdeşleşmiştir.
Bu aletlerde, kaldırma gücü olarak yatay eksenli rüzgâr türbinlerinden yararlanılmaktadır. Yel değirmenlerinin 12. yüzyılın başlarında İslam Dünyası tarafından Batı Dünyasına tanıtıldığı bilinir. Hatta 12. yüzyılda geliştirilen bu rüzgâr sistemlerinin 20. yüzyılın başlarına kadar rüzgâr enerjisi ile su pompalamak, tahıl öğütmek ve mekanik güç sağlamak için kullanıldığı bilinmektedir.
Sergide mekaniğin canlı nesneleri ile anlatılıyor, ancak tarihsel bağlamı vurgulamak ve arka planı göstermek için bilimsel açıdan zengin, geniş bir poster havuzu yer alıyor. Bu görselliği desteklemek için mekanik aletlerin dönemin saray ve toplum hayatındaki yerini gösteren dev tablolar serginin her yerinde ziyaretçilere sürpriz sahneler sunuldu.