Arama
Dünyanın bilinen en eski kadın teşkilatı: Bacıyan-ı Rum
13'üncü yüzyıl Anadolu'sunda göçmen Türkmen hanımların oluşturduğu bir grup olarak bilinen Bacıyan-ı Rum'u ilk olarak 15'inci yüzyıl Osmanlı tarihçisi Âşıkpaşazâde duyurmuş; fakat tarihi kaynaklarda doğrudan böyle bir teşkilattan söz edilmediği için Bacıyan-ı Rum'un önemi tam olarak kayıtlara geçmemiştir.
Bâciyân-ı Rûm'un görmüş oldukları hizmetleri anlamamızda Ömer Lütfi Barkan'ın 1942 yılında Vakıflar Dergisi'nde yayınladığı "İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler" isimli makalesi meseleye ışık tutar. Vakıf defterlerinin kayıtlarının yer aldığı makalede, [63,74,32,81] numaralı kayıtlarda Kız Bacı, Ahi Ana, Sakari Hatun, Hacı Fatma zaviyelerinin kurucuları kadınlardır. Yine bazı zaviyelerin şeyhleri de kadınlardandır. Bu hususta bir misal olarak [43 mükerrer] numaralı kaydı zikredebiliriz:
"Kütahya evkafı içinde Od Yakan Baba nâmındaki dervişin bir köyde bina ettiği tekke, civardan gelen adaklar ve kurbanlarla az zamanda inkişaf bulup dinî mühim bir merkez haline girmiştir ve bu inkişafta bu zaviyeyi idare etmiş olan Hacı Bacı nâm sâliha ve mütedeyyine ehl-i velayet hâtunun ve kendisinden sonra yerine geçen Hundi Hacı nâmhâtûnun ve ondan sonra zikrolan ocağı ihya etmiş olan Sume Bacı nâm bir aziz ve satiha ve bakire hâtûnun büyük hizmetleri olmuştur. Ve hattâ bu sonuncu Bacı, kendi zamanında tekkeye maylettiği çiftliklerle, bağ, bahçe, değirmen ve sairenin, kendi ölümünden sonra akrabasından kimsenin müdahale etmemesi için, kendi parasiyle temin edilmeyip hayrât-ı müslimînden toplanan para ile satın alınmış olduğunu herkesin önünde ikrar ve zabta geçirmiştir."
Zaviye kuran ve idare eden bu kadınların faaliyetlerini Bâciyân-ı Rûm'un Anadolu'nun İslâmlaşmasında ve Türkleşmesinde ortaya koydukları hizmetler çerçevesinde değerlendirebiliriz. Nitekim Barkan, Âşıkpaşazâde'nin kayıtlarda ismi geçen zaviye şeyhleriyle Bâciyân-ı Rûm'u kastettiği görüşündedir. Vakıf kayıtlarından da anlaşıldığı üzere Anadolu bacılarının tasavvuf yaşantılarının temelinde Horasan menşeli fütüvvet ve melâmet anlayışlarının etkisi gö-rülmektedir. Bacıların fütüvvet anlayışları îsar merkezlidir; fakir ve kimsesizlere yardım etme, kendini hizmete adama, iyiliği yayma, insanları sevip onlara karşı hoş görülü olma şeklinde tezahür etmiştir. Bacı teşkilatı içinde "Fatma" isminin öne çıkması dahi fütüvvet anlayışının bu teşkilata etkisini az da olsa gösteren bir unsurdur.
Türkiye Selçuklular devrinin en önemli ve ilgi çekici kültür ve medeniyet olayı hiç şüphesiz Anadolu Bacıları (Bacıyân-ı Rûm) Teşkilatı'nın kurulmasıdır. Anadolu'da Türk halk kültürünün yapılanmasında, yerleşmesi ve gelişmesinde çok önemli hizmetleri dokunan bu halk kuruluşunun Türkiye Selçukluları devrinde nasıl ve ne zaman kurulduğu ve mahiyetinin ne olduğu bilinmemekteydi. Bu çalışmanın esas amacı Selçuklular zamanında Türkmen hanımların kurduğu bu örgütün mahiyetini açıklamak ve o günün toplumunda sundukları hizmetleri anlatmaktır. Ayrıca bu teşkilâtın bilinen ilk lideri Fatma Bacı'nın (Kadın Ana, Kadıncık Ana) gerçek kimliği de bu çalışmada ilk olarak gün yüzüne çıkarılmaktadır. Türkmen hanımlar tarafından kurulan bu örgütün Ahi Teşkilatı ile bağlantısı da bu eserde gösterilmektedir.
Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın.