Arama
Dünya'nın oluşumuna dair Müslüman alimlerin teorileri
Bir zamanlar, Dünya'nın hem kendi ekseni hem de Güneş etrafında dönen "eğik bir küre" olduğu fikri, gülünç bir iddiadan öteye geçmezdi. Ancak Müslüman alimlerin yüzyıllar süren gözlem ve deneyleri, bilimin şekillenmesinde büyük bir rol oynadı ve bugün Dünya hakkında bildiğimiz tüm gerçeklerin altyapısını bu bilgiler oluşturdu. Dünya'ya dair Müslüman alimlerin teorilerini sizler için derledik.
Günümüzde Dünya'nın tam çevresinin ekvator üzerinden ölçüldüğünde 40,068 kilometre, kutuplardan ölçüldüğünde ise 40,000 kilometre olduğu biliniyor; demek ki bu ölçümlerinde çok fazla yanılmamışlardı.
11'inci yüzyılda yaşayan çok yönlü âlim Bîrûnî, hafif mizahi bir yaklaşımla şöyle söylüyordu: "İşte size Dünya'nın çevresini belirlemek için başka bir yöntem. Bunun için çöllerde yürümenize gerek yok."
Dünyanın çevresini son derece karmaşık bir jeodezi denklemi kullanarak hesaplayan Bîrûnî, bu konuyla ilgili her şeyi Şehirlerin Koordinatlarının Belirlenmesi adlı eserinde topladı.
Çağımızın meşhur matematikçilerinden Len Berggren şöyle yazar: "Çölü arşınlayan iki jeodezi ekibinin yapacağı işi basit bir matematiksel kanıt ve ölçümle yapıyor olabilmek için şüphesiz Bîrûnî'yi sevindirmişti."
Bîrûnî'nin kitabında, Dünya yüzeyinin ölçülmesi konusu sistematik ve ayrıntılı bir şekilde ele alınır.
Enlem ve boylamları ölçen Bîrûnî, antipotları ve Dünya'nın yuvarlak olduğunu belirlemişti. Zamanının çok ilerisinde bir dahi olan Bîrûnî, Dünya'nın kendi ekseni etrafında döndüğünü dahi Galileo'dan 6 yüzyıl önce dile getirmiştir.
Bîrûnî de dâhil olmak üzere o dönemdeki birçok eğitimli Müslüman için Dünya'nın yuvarlak olduğu bilgisi sıradan sayılabilecek bir bilgiydi.
10'uncu yüzyılda Kurtuba'da yaşayan edebiyatçı İbn Hazm şöyle diyordu: "Umumi itikadın aksine arz (Dünya) küre şeklindedir… Bunun ispatı, Güneş hüzmelerinin arz üzerindeki herhangi bir noktaya daima şakuli (dikey) olarak gelmesidir."
Bu da Müslüman bilim insanlarının söylenti ve efsanelere aldırmaksızın gözlem ve deneye dayalı çığır açan araştırmalar yapmasına güzel bir örnektir.