Arama
Emir Timur’un İbn Haldun’a teklifi
Emir Timur, askeri stratejisi ve dehası ile tarihin öne çıkan karakterlerinden biri. İran'ın kuzeyi ve Azerbaycan'ı ele geçirdiği Üç Yıllık Sefer; Ortadoğu'ya hâkim olmak istediği Beş Yıllık Sefer ve Hint, Anadolu, İran, Irak coğrafyalarını ele geçirmek amacıyla çıktığı Yedi Yıllık Sefer, onun bir dünya hükümdarı olma yolunda gerçekleştirdiği akınlar olarak tarihe geçti. Ancak onun hayalleri bu kadarı ile sınırlı değildi... Timur, Şam'ı ele geçirdiği sırada İslam tarihinin en büyük âlimlerinden olan İbn Haldun ile görüşmüş; ondan Mağrip'e ilişkin bilgiler almıştı. Peki, tarihin en ilginç karşılaşmalarından biri olan bu görüşmede Timur, İbn Haldun'a ne teklif etti?
Semerkant, Timur'un ele geçirdiği ilk şehirdir. Bu nedenle hâkimiyetinin ilk yıllarından itibaren Semerkant'ın imar faaliyetlerine çok önem vermişti.
🔸 Timur, Semerkant'ı ele geçirdikten hemen sonra çeşitli görev dağılımları yapmış ve buranın asayişi ile güvenliğine büyük özen göstermişti.
🔸 Daha sonra mahiyetindeki tüm mühendis ve mimarlara emirler vermiş; kale, hisar, köşk ve saraylar yapılmasını emretmişti.
🔸 Timur'un ele geçirdiği topraklarla ilgili yağma faaliyetleri yaygın olarak bilinse de onun imara dair görüşü şu şekildedir:
"Büyük padişahların iktidar ve kuvvetlerinden edecekleri istifade hayrat ve müberrat vücuda getirmektir, biz bugün nasıl geçmiş padişahların eserlerini temaşa ediyorsak, herhalde bizden de bir eser kalmalıdır, ta ki bizden sonra da bizim ismimiz baki kalsın."
Timur, ele geçirdiği ülkelerden bazı bilim insanları, sanatkâr ve ustaları zorla göç ettirmişti.
🔸 Böylece Semerkant'ta ilmî, kültürel ve mimarî anlamda büyük bir gelişme yaşanmıştı.
🔸 Semerkant'ın çevresine ise dönemin önemli ilim kentleri olan Dımaşk, Şiraz, Sultaniye ve Bağdat adlarını verdiği köyler kurdurmuş; göçe tabi tuttuğu kişileri buralara yerleştirmişti.
🔸 Onun beşinci kuşaktan torunu olan Zahirüddin Babür, hatıralarında Semerkant'a dair kıymetli bilgilere yer vermişti.
🔸 Timur ve Uluğ Bey'in imar ettirdiği eserlerin çokluğundan söz eden Zahirüddin Babür, Timur'un ölümünden sonra dahi bu şehrin cazibe merkezi olmaya devam ettiğini belirtmişti:
"Semerkant ve mahallerinde Timur Bey ve Uluğ Beg'in imaret ve bahçeleri çoktur. Timur Bey, Ahenîn kapısına yakın ve kalenin içinde cami yaptırmıştır. Bunun taşlarını ekseriyetle Hindistan'dan getirttiği taşçılar işlemiştir. Semerkant'ın doğusunda iki bahçe yapmıştır. Semerkant şehri fevkalade müzeyyen bir şehirdir. Bu şehrin diğer şehirlerde az bulunan bir hususiyeti vardır. Burada her esnafın ayrı ayrı pazarı olup, birbirleri ile karışık değildir. Usulleri muntazamdır. İyi ekmekçileri ve aşçıları vardır ve Semerkant'ın kâğıtları meşhurdur."
🔸 Timur, Semerkant'ta Bîbî Hanım Cami, Gök Saray ve Gûr-ı Emîr Türbesi gibi muazzam eserler inşa ettirmiş; şehrin her yanına büyük ve içinde irili ufaklı sarayların bulunduğu bahçeler yaptırmıştı.
İslam düşünce tarihinin en önemli âlimlerinden biri olan İbn Haldun, yaratılıştan kendi zamanı olan 14. yüzyıla kadar geçen olayları bir eserde toplamıştı.
🔸 Umumi bir dünya tarihi olarak görülen el İber, İbn Haldun'un uzun yıllar farklı coğrafyalarda bulunmasının, özellikle sosyal bilimler alanında yaptığı çalışmaların önemli bir ürünü.
🔸 İbn Haldun, el İber'de Timur'un yaşamına dair bilgilere de yer vermiş; onun Cengiz Han soyundan geldiğini belirtmişti.
🔸 Timur'un kendisine söylediğine göre Timur, topal olmasına sebep olan ok yarasını, gençliğinde yapmış olduğu bir baskın sırasında almıştı.
🔸 İbn Haldun, Şam'da görüştükleri sırada Timur'un "60 ila 70 yaş arası bir yaşta" olduğunu belirtmişti.
🔸 Sağ bacağındaki topallık nedeniyle onun kısa mesafelerde bacağını sürükleyerek yürüdüğünü; uzun mesafelerde ise adamları tarafından taşındığını söylemişti.
🔸 Timur atına binmek istediğinde yine onun adamlarının omuzlarına alınmak suretiyle atına bindirildiğini aktarmıştı.
(x)🔍 İbn Haldun'un Mukaddime eserine göre devletlerin bekası