Arama
Eski İstanbul'da gündelik hayat
Tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış İstanbul'un eski yaşayış biçimi, Anadolu Türk uygarlıklarının izleriyle doludur. Gelenek ve görenekler zaman içinde değişime uğrasa da alışkanlıklar dönüşüm geçirse de kadim kentin eski hayat anlayışı unutulmamaktadır. Gelin eski İstanbul yaşayışına, dönemin mahalle, komşuluk kültürüne birlikte bakalım….
🔶 Cami, karakol, mescid, hamam veya çeşme çevresinde kümeleşen evler topluluğu, düğünlerini de ölümlerini de bir arada yaşardı.
↪Evler, sosyal sınıfına uygunluğu bakımından oda sayısı, mutfak yeri ve genişliği bakımından birbirinden farklı olsa da mahalle hayatı, zenginlerle orta halliler için aynı biçimde sürdüğü denilebilir.
🔶Yeni taşınan aileye hoş geldine gitme, yeni taşınanın vakti olmayacağı gerekçesiyle yemek götürme, cenaze evinin yakınlarında yüksek sesle gülüp konuşulmaması, ölü evine üç dört gün yemek götürülmesi, bayramlarda, kandillerde yaşlıların ziyaret edilmesi, öksüzlerin sevindirilmesi, yemek yapılırken göz hakkı verilmesi, bahçelerdeki meyvelerin komşulara gönderilmesi eski mahalle alışkanlıklarındandır.
Geçmişten günümüze geleneksel Türk evleri
EV HALKI
🔶İstanbul'da çok uzun süre "büyük aile" biçiminde yaşanmıştır.
↪ Büyükanne, büyükbaba, baba, anne ve torunlar şeklinde üç kuşağın bir arada olduğu bu aile biçimi yalnızca oğulların evlendirilmesiyle genişlemez. Bazen evin kızının evlendiği erkek de eve yerleşirdi.
🔶 Varlıklı ailelerde, ev işlerinin bir bölümü hizmetlilerce görülürdü. Bu hizmetliler arasında kahya ya da vekilharç, ayvaz, lalalar, dadılar ve aşçı vardı. Erkek hizmetli olan ayvaz, kahyası olmayan konaklarda bu görevi üstlenirdi.
↪ Büyük konakların görevlilerinin hepsi özgür, ücretli kişilerden oluşmazdı. Bu kişilerin arasında köle olanlar da vardı. Kölelik kalktığı zaman yerini evlatlık, ahretlik gibi adlarla anılan, küçük yaşta yoksul Anadolu ailelerinden büyütülmek, evleneceği zaman çeyizi yapılmak vaadiyle alınan kız çocukları aldı.
KOMŞULUK
🔶Eski İstanbul yaşayışının en önemli kavramlarından biri komşuluktur. O dönemin komşuluk kavramını Münevver Alp şöyle anlatır:
↪ "O zamanlar İstanbul'da iki türlü komşuluk vardı: Biri bir mahalleyi, semti dolduran her tabakadan, sınıftan, fakir, zengin, orta halli, esnaf, katip, zabit bütün sakinler birbirlerinin komşusu idiler. Kadınlar kadınları, erkekler erkekleri, hepsi birbirini tanır, görüşür, selamlaşır, evlerine gider gelirlerdi. Bir evin erkeği hasta olsa erkek komşular geçmiş olsuna giderdi. Kadınlar hastalanırsa, kadınlar ziyarete gider yemek pişirirlerdi… Bu tarz komşuluk arasında akranlık, sınıf farkı hiç gözetilmezdi… Bu komşuluk bütün mahallenin hatta bütün semtin umumi komşuluğu idi"
Münevver Alp kimdir?
Türk folklor araştırmaları yapan yazar Münevver Alp'in "İstanbul'da eski Hıdırellezler" ve "İstanbul'da eskiler" başıklı yazıları bulunmaktadır.