Arama
Evliya Çelebi’nin dilinden Osmanlı'daki hastalıklar
Hastalıklar, toplumların baş etmek zorunda olduğu en büyük sorunlardan biridir. Osmanlı coğrafyasında da insanlar pek çok ciddi hastalıklarla karşılaşmıştılar. Osmanlı tarihinin en zengin kaynaklarından biri olan Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde, bu coğrafyada görülen hastalıklar, tedavi yöntemleri hakkında büyük bir birikimi barındırır. Peki, Osmanlı coğrafyasında hangi hastalıklar görülürdü? Bu hastalıklara karşı uygulanan tedavi yöntemleri nelerdi? İşte sizler için Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde görülen Osmanlı'daki hastalıklar ve tedavi yöntemlerini derledik.
Evliya Çelebi, görmediği halde gezdiği yerlerdeki önceden vuku bulmuş veba salgınlarına dair anlatılan rivayetlere de eserinde yer verirdi. Evliya'nın bahsettiği taun salgınlarından biri İstanbul tılsımlarından on ikincisiyle ilgiliydi. Ona göre, Bayezid Cami hamamının zemininde bulunan boyu seksen zira dört köşe yek pare büyük sütun, eski devir kâhinlerinden Gezbazya tarafından tauna karşı tılsımlanmıştı. Yine Evliya Çelebi'nin anlattığı rivayete göre sütunun harap olması üzerine yerine Bayezid-i Veli'nin bir hamam inşa etmesiyle önce şehzadelerinden birisi taundan vefat etmiş ardından da İstanbul'u taun istila etmişti.
Ünlü seyyah, taundan korunmaya ilişkin de önemli bilgiler sunar. İstanbul'da eski zamanlarda Romalıların taundan korunmak için dışarıdan gelen yolcuları şehre girmeden bir süre nezaret altında tuttuklarını söyler. Ona göre, taun riski taşıyan yolcuların şehre alınmadan önce yedi gün bekletildikleri nezaret yeri Yedikule'nin hemen dışındaki kasabaydı.
Daha çok küçük yaşlarda etkili olmakla birlikte her yaşta görülen çiçek hastalığı yüksek ateş, halsizlik, baş ve sırt ağrılarıyla başlar. Daha sonra hastaların vücudunda kırmızı döküntüler ortaya çıkar ve ilerleyen günlerde bu döküntüler birer irinli kabarcığa döner. Ateşli, ağır ve bulaşıcı bir seyir takip eden çiçek hastalığının en belirgin özeliği vücutta kalıcı izler bırakmasıydı.
Evliya Çelebi Seyahatname'de iki yerde çiçek hastalığından bahseder. Unkapanı'ndaki bir çocuk ve Seydi Ahmed Paşa'ya çiçek hastalığını geçirmişti.
Eski tıp anlayışına göre insan vücudu kan, safra, balgam ve sevda olmak üzere dört sıvıdan oluşmaktadır. İnsanın sağlığı bu dört sıvının vücutta dengeli olmasına bağlıydı. Ahlât-ı fâside ise vücuttaki dört sıvıdan birinin bozulması yanı o sıvının diğerlerine galip gelmesi sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktı. Bu tür rahatsızlıkların tedavisi kolay değildi.