Arama
Fatih Sultan Mehmet İstanbul'un fethinden sonra şehri nasıl imar etti?
Tarihin en büyük olaylarından biri 29 Mayıs 1453'te gerçekleşti. Fatih'in büyük dehası ile Hz. Peygamberin hadisinde geçen müjdeli şehir İstanbul fethedildi. Fatih Sultan Mehmet, fetihten sonra ilk iş olarak şehri eskisinden daha iyi duruma getirmek için imar ve iskan faaliyetlerine başladı. Onun bu faaliyetleri sayesinde 1204'te Latinlerin işgaliyle eski parlak günlerini kaybeden İstanbul, Avrupa'nın en büyük şehri haline geldi. Prof. Dr. Halil İnalcık, Fatih'in bütün hükümdarlığı süresince yegane zihni meşguliyetinin, İstanbul'u, imparatorluğunun hakiki merkezi yapmak olduğunu söyler. Peki, Fatih Sultan Mehmet İstanbul'un fethinden sonra şehri nasıl imar etti?
İstanbul'un fethinin şahidi ve dönemin önemli tarihçilerinden Tursun Bey, II. Mehmet'in şehre girişini şöyle anlattı: "Sultan Mehemmed-i Gazi … Burâka binüp cennet seyr-i cennet ider gibi, ulemâ ve umerâsı ile kalayı teşrif buyurdu. Çün nazar-ı ibret ile İstanbul'un üzerine baktı. Aynı firaset ile gördü ki âb u havâsı ve etrâf-ı dil-küşâsı ve tağ u râğ u sahrâsı bir suret-i hüsnâdır ki, dest-i meşşâta-ı emn ârâyiş virmedüğünden ve âyîn-i dîn-i Seyyidül-mürselîn tezyin itmediğinden zülf-i perçen-i dilber-i nâzenîn gibi müşevveşülhâl ü perişan kalmış idi. Her mühkeme-ü mahfilde 'lem yuhlak müslühâ (şehirlerde bir benzeri yaratılmayan)' şehadetine imân-ı mugallaza zamm iderler. Evvelâ vüzera ve ümerasına ve kullarına ilâm ü ilan itti ki, men ba'd tahtum İstanbul'dur. Ve bunun tasdiki vü te'kidi içün iki berre iki bahre bakar yir ihtiyâr idüp tabâyi-kirdâr, murabbaul-adlâ divâr, felek-i devvâr gibi üstüvâr bünyâd ittürdi."
Fetihten önce, şehirde yaşayan halkın bir kısmı İstanbul'u terk etti, bir kısmı fetih sırasında kaçtı. Fatih Sultan Mehmet, fetihten sonra ilk iş olarak, şehri eskisinden daha iyi duruma getirmek için imar ve iskân faaliyetlerine başladı. Prof. Dr. Halil İnalcık, Fatih'in bütün hükümdarlığı süresince yegâne zihnî meşguliyetinin, İstanbul'u, imparatorluğunun hakikî merkezi yapmak olduğunu söyler.
Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'daki ilk eseri Rumeli Hisarı kabul edilebilir. Bu kale, fethin en önemli yadigarlarından biridir. Rumeli Hisarı'nın inşasının dünyanın en büyük lojistik başarılarından biridir. Kısa sürede sadece surların değil, mahalle, cami, hamam, su yollarının da inşa edildi.
II. Mehmet, şehirde asayiş ve güvenliği sağladıktan sonra Karışdıran Süleyman beyi Subaşı, Hızır Bey'i şehremini olarak görevlendirdi. Hızır Bey şehrin çeşitli meseleleriyle ilgilenmeye başladı; adliye, belediye, emniyet ve imar hizmetlerinde önemli düzenlemelerde bulundu. İstanbul'un Kadıköy ilçesine bu ad, buranın Fatih Sultan Mehmet tarafından Hızır Bey'e arpalık olarak tahsis edilmesi dolayısıyla verildi. İstanbul Unkapanı'nda onun adını taşıyan bir mahalle ve bir mescidinin de olduğu bilinir. Adı, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde dolaylı olarak yaşadı.
Osmanlı alimi Hızır Bey'in İstanbul kadılığına uzanan öyküsü
İslam geleneğine göre savaşla teslim alınan şehrin en büyük dinî yapısı camiye tahvil edilirdi. Bundan dolayı da fetihten sonra şehrin en büyük mâbedi olan Hagia Sophia Kilisesi Fâtih tarafından Ayasofya adıyla fethin sembolü olarak camiye çevrildi. İlk Cuma namazı da burada kılındı. Fetihten üç gün sonra Cuma idi. Usta ve mimarlar gecelerini gündüzlerine katarak, kısa sürede bir de tahtadan minare yaptı. Tasvirler kapatıldı, heykel ve putlar kaldırıldı.
Fatih, Ayasofya'nın tahribini önledi ve burada ilk namazı kıldıktan sonra camiyi kendi hayratının ilk eseri olarak vakfetti. Yanına sonraları çok değişikliğe uğrayan bir de medrese yaptırdı.