Arama
Geçmişten günümüze geleneksel Türk evleri
Kimine göre yuva kimine göre yaşam sığınağı olan ev, olumlu düşünceler çağrıştırır. İnsan ruhunu çözümlemede bir araç olan evler, aynı zamanda tarih boyunca taşıdığı anlamlarla da değişimin en canlı biçimde görüldüğü mimari yapılardır. Medeniyetimiz, asırlar boyunca ev kavramına büyük önem vermiş ve bunun neticesinde de "insanı yaşatma" ve maneviyatı her daim diri tutma düşüncesiyle evlerini inşa etmişlerdir. Geleneksel Türk ev mimari yapısı da bunun bir göstergesidir. Peki, geçmişten günümüze geleneksel Türk ev mimarisi hangi değişiklikleri göstermiştir?
📌 Anadolu evleri genellikle taş, kerpiç ve ahşap malzeme kullanıma dayalıydı. Anadolu'nun çeşitli bölgelerindeki iklim koşullarına göre farklılık gösteriyordu. Anadolu'daki evler tek katlıydı fakat ekonomik durumu iyi olan kişiler iki katlı evleri de tercih ediyorlardı.
📌 Yaz odası ve kış odası şeklinde ayrılan evlerde, iklim koşullarına bağlı olarak odaların düzenlenmiş mimari yapı esastı. Isıtmaya daha elverişli olarak düzenlenen kış odalarında aileler çoğunlukla yanan bir sobanın etrafında toplanırdı.
📌 Yazlık odalar ise elbette serinliğin sağlandığı mekanlardı. Bu odalar, yazın sıcak ve kurak günlerinde kullanılan ince döşemeler sayesinde Anadolu halkına serin bir ortam sunuyordu.
Dostoyevski'nin Ezilenler romanından insana dair en çarpıcı alıntılar
📌 Osmanlı evleri, Anadolu'daki geleneksel Türk tipi evlerinin özelliklerini taşıyordu. Bu evler, genellikle Anadolu'da olduğu gibi bir katlıydı. Oturmak için kullanılmayan zemin kat, daha çok bahçe duvarından ibaretti.
Dış dünyaya açılan alan cumbalar
Osmanlı evleri de dışa kapalı içe dönük bir haldeydi. Çok katlı Osmanlı evlerine ise ayrı bir havayı katan cumbalardı. Osmanlı evlerinin karakteristik özelliği olan cumba, gölgeden, güneşten ve yağmurdan korur, kadınların dışarıyı gözetlemesine imkan verirdi. Odalara estetik hava katan bu ahşap cumbalar, adeta mimari mükemmelliği tamamlıyordu.
📌 Doğu ve Batı mimarisini ayıran en önemli özellik sofalar
Osmanlı geleneksel evinin olmazsa olmazı ise sofalardır. Sofa Türk evlerini Batı'daki evlerden ayıran en önemli özelliktir. Sofa, odalar arasındaki bağlantıyı sağlayan ortak mekandır, aslında bir nevi toplanma alanlarıdır.
Sofaların ayrıca toplumsal hayatta da büyük bir yer kaplar. Nitekim, ev halkının türlü merasimlerine bu sofalarda tanıklık edilir.
Sofa, farklı kültürlerde divanhane, çardak sergah, sayvan ve sergi olarak da adlandırılır. Estetiğin en sade ve çarpıcı bir biçimde oluşturulduğu sofalar, bilhassa tavandaki motifleri ve mekanın işlevleriyle kültürel bir unsur haline gelmiştir.
Türk ev tipini en iyi tahlil edenlerden biri olan mimar Turgut Cansever, Osmanlı ev mimarisini tabiat, alem ve mimarinin bütünlüğü olarak tanımlar. Bu tasarımlarda tabiattan kopmamak esastır.
📌 Osmanlı evleri inşa edilirken bölgenin yaşam alanına uygun olup olmadığı, kişilerin dünya görüşü gibi hususlara ayrıca dikkat edilmiş, Müslüman yaşamı bu evlerin mimarisine de yansıyan bir özellik olarak karşımıza çıkmıştır. Yaşam biçimi ve kültür bu evlere asıl formunu kazandıran unsur olmuştur. Sade ve yaşamı kolaylaştırmaya dönük olan mimari yapısıyla asırlar boyunca insanlara huzuru vermiştir.
📌Osmanlı'nın son yılları ve Cumhuriyet ile beraber birçok alanda görülen değişimler geleneksel ev mimarisinde de kendisini gösterdi. Artık evler dini hassasiyetlere göre değil, modernizmin bireyi tek tipleştirmesi, bir yığın haline getirmesi sonucu, insanın yaşam alanı ve nefes alabildiği mekanlar olmaktan neredeyse çıktı.
Geleneksel Türk mimarisinden uzaklaştığımıza dair yapılan eleştiriler, en canlı biçimde Yahya Kemal'de karşılığını bulur. Osmanlı'nın son dönemlerinde yaşayan Yahya Kemal, Mektuplar Makaleler isimli eserindeki "Türk Evi" başlıklı makalede serzenişlerine yer verir: