Arama
Geçmişten günümüze geleneksel Türk evleri
Kimine göre yuva kimine göre yaşam sığınağı olan ev, olumlu düşünceler çağrıştırır. İnsan ruhunu çözümlemede bir araç olan evler, aynı zamanda tarih boyunca taşıdığı anlamlarla da değişimin en canlı biçimde görüldüğü mimari yapılardır. Medeniyetimiz, asırlar boyunca ev kavramına büyük önem vermiş ve bunun neticesinde de "insanı yaşatma" ve maneviyatı her daim diri tutma düşüncesiyle evlerini inşa etmişlerdir. Geleneksel Türk ev mimari yapısı da bunun bir göstergesidir. Peki, geçmişten günümüze geleneksel Türk ev mimarisi hangi değişiklikleri göstermiştir?
📌"Ev alma komşu al" ifadesini Kutadgu Bilig'de benzer ifadelerle görmekteyiz. Divanü Lügati't-Türk'te gördüğümüz üzere ev ve bark kelimesi genel itibarıyla birlikte kullanılırdı fakat bark kelimesi daha ziyade mülkü ifade ederdi.
↪ Peki, medeniyetimizde ev ve eve dair pek çok kavram bu denli önem taşıyorken geçmişten günümüze "ilk evrenlerimiz" nasıl değişiklik göstermiştir?
Medeniyetimiz, asırlar boyunca #ev kavramına büyük önem vermiş ve bunun neticesinde de "insanı yaşatma" ve maneviyatı her daim diri tutma düşüncesiyle evlerini inşa etmişlerdir. https://t.co/XyJlZqkD7y
— Fikriyat (@fikriyatcom) February 6, 2021
📌İnsanoğlunun mağaralarda başlayan barınma serüveni coğrafya, iklim, yaşam tarzı ve teknolojinin gelişimine bağlı olarak değişiklikler gösterdi.
📌Türklerin ilk yerleşim yerleri çadırlar ve otağlar, mağaraların bir taklidi niteliğindeydi. Göktürklerde gök kubbe devletin, çadır ise ailenin örtüsü olarak görülüyordu.
↪ İlk evler klasik Türk evlerinin karakteristik özelliği olan sofayı içermiyordu. Bunlar en ilkel Türk evleriydi. Fakat göçebe hayatına uygun bir mimariyle düzenlenen bu evler, Anadolu'daki ev tipine büyük oranda etki etti.
↪ İlk Türk evleri, kulübe şeklinde ve yuvarlak formdaydı. Bu evler genellikle sıvalı ağaçtan yapılıyordu. Gövdeli ve gök kubbe formunda olan bu evler, aslında kainatı simgeliyordu.
📌Türklerde geleneksel ev formu Anadolu'da aslına kavuştu. Anadolu'da ortaya çıkan yapılarda bir tarafta Orta Asya'nın kültürel özellikleriyle harmanlanan mimari esintiler, diğer tarafta bölgenin karakteristik özelliklerine göre şekillenen bir ev formu oluşturuldu.
📌Orta Asya'dan gelen kültürel miras ve Anadolu'nun kültürel ortamının sentezi işte yüzyıllar boyunca değişerek dönüşen bir ev tipini ortaya çıkaracaktı.
📌Anadolu'yu yurt edinen atalarımız fethettikleri yerleri tahrip etmeden, oraya bir yaşam getirmeyi tercih etti. Orta Asya'daki kültürel mirasla beraber civardaki evler incelenmiş ve böylece kendi tarzları ortaya çıkmıştı.
📌 Göçebe hayata ait olan çadır, Anadolu'da Türklerin aşina olduğu bir mimari yapı olduğu için çoğunlukla tercih edildi. Fakat yerleşik hayatın sistemine uygun hale getirilen çadırlardaki en büyük yenilik oda kavramının ortaya çıkmasıdır. Evin içerisinde odaların oluşturulması yerleşik hayata geçişin bir sonucudur.
📌 Odalar Orta Asya'daki çadırlara eş değerdir. Çadır yeme içme, barınma gibi tüm eylemlerin yerine getirildiği mekanlarsa odalar da yaşamla ilgili her şeyi kapsayan bir bütündür. İçeride yüklük gibi saklama ve depolama alanlarının bulunduğu odalar, çok amaçlı kullanılırdı.
📌 Türklerin göçebe hayatından gelen "taşınabilir mekan" düşüncesi, ev formunu oluşturmada önemli bir kıstastı. Taşınabilen halı, kilim, örtü gibi eşyaları buna bir örnektir.
📌 Sosyal yaşam ve kültürel unsurların yanında geleneksel Türk evi mimarisini şekillendiren en önemli nokta elbette dini değerlerdi. İslam öncesi ve sonrasında da Türkler inançları gereği her daim dışa kapalı, içe dönük bir ev tipi oluşturdular.
📌 Bu ev tiplerinde önemli olan aile mahremiyetini koruma düşüncesiydi. Kadının aile hayatındaki konumu mimariyi büyük oranda etkilemiş, odalar; bu hassasiyetle planlanmıştır.
📌 Geleneksel Türk evlerindeki haremlik ve selamlık bölümleri bu hassasiyetin yansımalarıdır. Konuklar bu bölümlerde ayrı şekilde misafir edilir, kimi zaman da aile reislerinin baş odalarında kalırlardı.