Halil İnalcık'ın kaleminden Osmanlı hakkında bilinmesi gerekenler

🔸 Bir asırlık ömrünün son günlerine kadar çalışan tarihçilerin kutbu Prof. Dr. Halil İnalcık, ortaya koyduğu ilmi eserlerle dünyanın en saygın bilim adamları arasında yer aldı. Günümüz bilim dünyasında, Osmanlı tarihi alanında Türkiye'de ve dünyada tartışmasız ilk akla gelen isim olan Prof. Dr. Halil İnalcık, 100 senelik ömrüne 25'den fazla kitap, 300'ü aşkın makale sığdırdı. 🔸 Osmanlı siyasi tarihi, iktisadi tarihi, edebi tarihi, Balkan, Kırım, teşkilat tarihi, tekstil tarihi, Fatih dönemi, Kanunî dönemi, Osmanlı sosyal tarihi, Osmanlı hukuk tarihi, Osmanlı diplomasisi, Osmanlı tarih yazıcılığı, Osmanlı ticaret ve vergi tarihi, İstanbul tarihi, Bursa tarihi, Tanzimat dönemi, Osmanlı'nın Avrupa'ya etkisi gibi birçok alanda eser yazdı. Osmanlı tarihçileri tarafından 'Şeyhü'l Müverrihin' ve 'Tarihçilerin Kutbu' olarak isimlendirildi. Halil İnalcık'ın 10 farklı portresi 🔸 Osmanlı tarihini en doğru şekilde incelemeye tüm ömrünü adayan Prof. Dr. Halil İnalcık, tarihçiliğin belgesiz olmayacağını ısrarla vurgulayarak, Osmanlı arşivinin tasnifini hızlandırdı. Böylece Osmanlı tarihçiliğinin önünü açtı. İşte Halil İnalcık'ın kaleminden Osmanlı hakkında bilinmesi gerekenler... 🔸 1302 yılında Osman Gazi'nin kazandığı Yalakova Koyunhisarı (Bapheus) Zaferi, Anonim Tevarih-i Ali Osman'da uzun uzadıya anlatılıyor. Aşıkpaşazade'de sadece iki cümle var, ayrıntısı yok. Bu önemli zaferin ayrıntılarını Osman Gazi'nin çağdaşı Bizanslı Georgios Pachymeres'in eserinde buluyoruz. Yalakova'da Osman Gazi'nin 5 bin kişilik bir kuvvetle Bizans kuvvetlerini denize döktüğü yazıyor. 🔸 Bizans tarihçisi bu savaşı Osman'ın büyük bir zaferi olarak tespit etmiş ve bundan sonra Osman'ın bayrağı altında Anadolu'dan gaziler gelip katıldığını işaret etmiştir. Bu zafer ile Osman Gazi, kendi yurdunda hanedanın kurucusu durumuna yükseldi. Tarihen 27 Temmuz 1302'de Yalakova-Koyunhisarı Zaferi ile Osmanlı Devleti gerçek anlamda kuruldu. Osmanlı'nın kuruluşunu sağlayan tarihi zafer; Koyunhisar Savaşı 🔸 1300'lerde yazılmış Garipname diye bir kaynak var: Alp, at üzerinde zırhlı, atı da zırhlı olan heybetli bir askerdir, diyor. Onun arkasında yar-i sadıkı vardır. Savaşırken daima onu gözetler. Silahları tasvir ediyor. Osman Gazi'nin portresi tamamen ortaya çıkıyor. Garipname aynı devirde yazılıyor. Alp olmanın 9 şartı olduğu belirtiliyor. 🔸 Osman Gazi işte bu alptir, diğer arkadaşları gibi. Aşıkpaşazade ne demişse ondan alınıp aynen aktarılıyor. Kanun yapmış deniyor. Öyle bir şey yok. Sonradan ona atfedilen bir şeylerdir. Tımar babasının olacakmış. 15. asırda tımar meselesi ortaya çıkınca birisi kendi iddiasını yürütmek için Osman Gazi'nin kanunudur diyor. Onun öyle bir kanunu falan yok. Osmanlı tarihçiliği hakkında bilinmesi gereken 22 detay 🔸 Şeyh Edebali'ni şahsiyetini belgelerde bulduk. Bozüyük'te iki köyün Osman Gazi tarafından ona vakfedildiğini biliyoruz. Elvan Çelebi Menakıbnamesi var. Müellifi Vefaiye tarikatındandır. Eser tarikat şeyhlerini anlatıyor. Orada Edebali'nin bir Vefaiyye şeyhi olduğu ve Osmanlı'ya halife olarak gönderildiği yazar. Edebali, Vefaiyye'yi Osmanlı ülkesine getiriyor. Çok nüfuzlu bir şeyh. Halep ve Şam'da medrese olarak okuyan, fıkıh eğitimi alan bir âlimdir. 🔸 Osman Gazi ve Orhan Gazi zamanında yaşıyor. Hukuki işlerde kendisine başvuruluyor. Devlete o destek veriyor. Mesela cizye nasıl alınacak, onlara bir müşavir gibi yardım ediyor. Hanedan onunla ilişki kurarak halk üzerindeki nüfuzunu arttırıyor. Osman Gazi ona hürmet ediyor ama müridi olmuyor. Dolayısıyla hanedan ve Vefaiyye arasındaki ilişki kurulması Osman Gazi'ye büyük bir prestij sağlıyor. Şeyh Edebali'nin Osman Gazi'ye nasihati 🔸 Vefaiyye'nin Osman'ı desteklemesi hanedanın kurulmasında da önemli olmuştur. Vefaiyye, Bağdat'ta Ebül Vefa diye bir şahsın kurduğu tarikattır. Bir halk tarikatıdır. Ama Bektaşilik kadar aşırı değil. Daha sonraki sultanlar ilgi gösteriyorlar. Fatih, Vefa'daki Ebül Vefa Zaviyesi'ne yakın ilgi gösteriyor. Öyle ki tarikat bayrağı, sancak-i şerifle birlikte savaşa götürülürdü. Bu hürmet Osman Gazi- Edebali ilişkisinden kaynaklanıyor. 🔸 Bu ailenin bir Oğuz-Türkmen boyundan geldiği kesin. Ertuğrul Gazi hakkında hiçbir resmi kaynakta bilgi yok. Bir kaynak diyor ki, Ertuğrul Gazi, Alaeddin ile birlikte Karacadağ'a gelmiş, orada kendisine yer verilmiş. Topografik araştırmalarım sonucunda Ankara'nın güneyinde büyük bir Karacadağ olduğunu ve bunun civarında Türkmen köylerinin olduğunu ortaya çıkardık. 🔸 I. Alaedin zamanında yaşamış, onun hizmetinde bulunmuş. Bizanslı Laskaridler ile savaşı var. Bizans kaynakları bunu doğruluyor. Bundan yola çıkarsak Ertuğrul Gazi gerçeğini keşfetmeye çalışıyorum. İslam'dan önce Peygamber Efendimizin yaşamı 🔸 Ankara Savaşı'ndan sonra Timur'un oğulları, 'şeceremiz Oğuz Han'a çıkar' diyorlar. Osmanlıları aşağılıyorlar. Cengiz'in soyu da Oğuz Han'a bağlanıyor. Oğuz, Avrasya'daki bütün step devletlerinde hükümdarların kendilerini bağladıkları meşru hâkimiyetin menşei olarak görülüyor. 🔸 Yıldırım Beyazid'den sonra Osmanlılar, Timur hanlarına üstünlük iddia ettikleri zaman, Yazıcızade Reşidüddin'den bu şecereyi alıp Osman Gazi'ye bağlıyor. Osman Gazi, onun babası Ertuğrul Gazi, onun babası Gündüz Alp, onun da babası Sungur derken Oğuz Han'a kadar geliniyor. Osmanlıların menşeinde bir Türkmen oymağı olduğu kesin. II. Bayezid kimdir? 🔸 Deniyor ki Osmanlı Devleti Bilecik'in Söğüt kazasında kurulmuş. Osman Gazi'nin kariyerinde, beylik yani devlet kuruluncaya kadar birtakım aşamalar vardır. Babası Ertuğrul gelip bir uç beyliği kuruncaya kadar Söğüt'te yerleşiyor. Bir aşiret olabilir ama bu beylik, bir devlet kurulması şeklinde yorumlanamaz. Osman, 1288'de Eskişehir yakınındaki tepede Bizans Tekfuru'nun elindeki Karacahisar Kalesi'ni fethetti. Mehmet Akif'in derslerinde işlediği şiirler 🔸 Bazıları bunu, Osmanlı'nın kuruluş tarihi olarak yorumlamıştır. Ondan sonra Osman 1299'a doğru Eskişehir'den Bilecik'e kadar geniş bir bölgeyi fethetti. Yenişehir sınırında Bizans'a karşı yerleşti ve akınlara başladı. Bunun tarihi 1299'dur. Bu söylediğim tarihlerin herhangi birini beyliğin , devletin kuruluşu olarak alabilirsiniz. Ama bu aşamalardan hiçbiri, Bapheus Zaferi gibi çağdaş bir kaynaktan am tarihiyle teyit edilmemiştir. Ancak Osman'ın 27 Temmuz 1308'de Bizans ordusuna karşı kazandığı zafer, çağdaş Pachymeres tarafından zikredilmiştir. Bu nedenle bir tarihçi olarak 27 Temmuz 1302 tarihini alıyorum. İslam biliminin Avrupa'ya aktarımı nasıl son buldu? 🔸 Yavuz Sultan Selim'in unvanları arasındaki Hadimü'l Haremeyniş Şerifeyn yani Mekke ve Medine'nin hizmetkârı unvanı en önemlisidir. Ancak 1258'de Hülagu Bağdat'ı alıp halifeliği ortadan kaldırdıktan sonra İslam dünyasında sultanlar halife unvanını kullandı. 🔸 Bütün İslam dünyasına yönelik olarak halife unvanını kullanan ilk sultan Kanuni Sultan Süleyman'dır. Gerçekten Süleyman, halife-i Rûy-i Zemin unvanını kullanmaya başladı. Fakat bunu gazada öncü sıfatına dayandırdı. İslam memleketlerine nerede bir Hristiyan taarruzu olursa, orayı desteklemeyi vazife bildi. Tarihin seyrini değiştiren savaş: Dandanakan 🔸 Endonezya'ya Portekizlilere karşı bir askeri heyet gönderdi. Orta Asya'da Moskoflara karşı hanlara yeniçeriler yolladı. Rusların Kazan ve Astrahanlığı'nı istilası üzerine savaş kararı aldı. 1569 Astrahan Seferi bunun sonucudur. O, halifeliği İslam'ın koruyucusu gazi manasında kullanıyordu. Halifelik tarihinde başka önemli bir gelişme 18. asırda oldu. 🔸 Osmanlılar, Kırım'ı istila eden Ruslara karşı cihanşümul halifelik iddiasında bulundular. Kırım'da yaşayan halk Müslüman'dır; Müslüman olmaları dolayısıyla memleketlerinde şeriatın uygulanması, kadıların tayini ancak halifeliğin sorumluluğundadır, dediler. İşte o zaman dünyadaki bütün Müslümanlar üzerinde tek halife oldukları iddiası resmi bir antlaşmaya girmiş oldu. 🔸 Osmanlı hanedanı, İslami gazayı bir devlet ideolojisi olarak benimsedi. Osmanlı Devleti'nin bir gaziler devleti olduğu tarihi bir hakikattir. Bütün Osmanlı sultanları, en sonuncusuna kadar, kendi unvanları arasında gazi, mücahit unvanına önem verirler. Osmanlı, en ileri gaza temsilciliğini, siyasi üstünlük ideolojisi benimsedi. Sultanlar daima şeriatın destekçisi, İslam'ın koruyucusuydu. Osmanlı'da şeriat kanunlarının yanında devlet kanunları, sultani kanunnameler de yürürlükteydi. Fatih'in kanunnameleri sultanın iradesine dayanan devlet kanunlarıdır. 🔸 II. Abdülhamid zamanında İngiliz emperyalizmine karşı padişahın panislamizm siyasetini benimsediği bilinir. İngilizlere karşı Hindistan'da, Orta Asya'da Afrika'da İslam'ı yaymak için hilafet politikasına öncelik verilmiştir. Yani siyasi amaç göz ardı edilemez. Avrupa yoğurt ile nasıl tanıştı? 🔸 Osmanlı,1600'den sonra temelinden değişiyor. Yani örfi kanun-i Osmani ile tımar rejimi ve kurumlarıyla klasik bir Osmanlı rejimi var. 1600'lerden sonra mesela tımarlı sipahiler önemini kaybediyor. Yeniçeri 12.000'den 40.000'e çıkıyor. I. Ahmed'in Kanunname-i Cedid'inde eski kurumlar ulema fetvalarıyla açıklanıyor. Osmanlı'nın soyu nereye kadar uzanıyor? 🔸 Osman Bey, Osmanlı hanedanının ve beyliğinin kurucusu olup, onun nesli bir dünya imparatorluğu kurmuştur. Osman'ı tarihte ilk kez, çağdaşı olan Bizanslı tarihçi Pachymeres yazdığı kronikte 'Atmanes' diye anmış ve onun Bizans İmparatorluğunun bir ordusunu Yalakova'da nasıl bozguna uğratıp denize döktüğünü anlattı. Aynı Bizans tarihçisi, onun bu zaferden sonra şöhretinin Anadolu'da yankılandığını kaydetti. İmparatorun ordusuna karşı kazanılan bu zaferin tarihini Bizanslı tarihçi, 27 Temmuz 1302 olarak kaydetti. Anadolu'yu Türk yurdu yapan teşkilatlar 🔸 İznik'i kuşatan Osman Gazi bu zaferden sonra İznik yakınında şehrin ablukasını devam ettirmek için Draz Ali Kulesi'ni yapıp çekildi. Osman, bunun arkasından akın merkezi Yenişehir'e doğru ilerleyen Bursa Tekfuru ve öteki tekfurların birleşik ordusunu Dimboz-Erdoğan Boğazı'nda bozguna uğrattı ve Bursa ovasını fethetti. Bursa Kalesi'nin yanında Aktimur ve Babancık Kulelerini inşa ederek şehri sürekli abluka altına aldı. Bursa'yı bundan 23 sene sonra 1326'da oğlu Orhan teslim aldı. Şehri teslim eden Bizanslı komutan, Osman Gazi'nin ablukası sonucunda perişan oldukları için şehri teslim ettiklerini itiraf etti. Bursa'nın gerçek fatihi Osman Bey'dir. Osman Gazi kimdir? 🔸 Osman Bey, çağdaş tarih kayıtlarına göre arkadaşları alpler gibi bir alpti. Yazıcızade Ali onu, 'alp' olarak kaydeder. Osman Alp'in arkadaşları, Konur Alp, Turgut Alp, Hasan Alp ve öteki alpler hep birlikte Bizans'a karşı savaşan deneyimli önderlerdi. Alp ve gazi, tarihte eşanlamlı unvanlardır. Osman Gazi ile çağdaş bir kaynak, Garipname adlı eserde bir alp olmak için dokuz koşul sayar. Alp bir komutandır. Atı ve kendisi zırhlıdır. Silahları kılıç, kalkan, mızraktır. Alpin yanında savaşta kendisini devamlı kollayan nökeri vardır. Osman Gazi'nin nökeri Köse Mihal'dir. Geçmişten günümüze geleneksel Türk evleri

Halil İnalcık'ın kaleminden Osmanlı hakkında bilinmesi gerekenler

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

"Uluslararası Ankara Caz Festivali" Kerem Görsev Trio konseri ile başladı

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Rahman’ın has kulları

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Osmanlı'nın Balkanlar'daki 5 eseri

Hz. Hafsa'nın (ranha) hiç kapanmayan penceresi

İslam mimarisinin çekirdek kavramı: Mekan

Avrupa'nın acımasız yüzü

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

Hayatı ve fikirleriyle Yazıcızadeler

Arama

Halil İnalcık'ın kaleminden Osmanlı hakkında bilinmesi gerekenler