Arama
Hatice Turhan Valide Sultan kimdir?
Osmanlı İmparatorluğu'nun en güçlü valide sultanlarından Hatice Turhan Sultan, IV. Mehmed'in annesiydi. Sultanın küçük yaşta tahta çıkmasıyla uzun yıllar 'padişah naipliği' yapan Turhan Sultan, devletin devamını sağladı. Yönetim meselelerine hakim olan Valide Sultan gerektiğinde devlet adamlarına akıl verdi, gerektiğinde de hesap sordu. Hatta emirlerinin uygulanmasında aksaklık olduğunda ilgilileri "kılıç ortaya çıkmadan kul taifesi iş yapmaz" diye tehdit dahi etmişti.
Turhan Sultan 1652 yılında Girit'e gidecek donanmanın İstanbul'dan ayrılma tarihinin yaklaşmasına rağmen hazırlıkların tamamlanmaması üzerine Gürcü Mehmed Paşa'ya şu emri yazmıştı:
"Paşa'ya selâmdan sonra bildirilir ki: Donanma ile niçin ilgilenmiyorsun? Huzurumuza gelüp 'Herşey hazır ve mükemmeldir' diye hep aldatıyorsun. Adam gönderip kontrol ettiriyorum, ortada bir nesne yok. Siz '1200 kürekçi lâzımdır" diyorsunuz, yoklatıyorum, üç binden fazla kürekçi yok. Artık yeter, para veriyoruz! Cephane için para istiyorsunuz, veriyoruz, bitmiş olması lâzımdı. Bu âna kadar tamamının bitmesi gerekirdi. Hep huzurumuzda lâf edip gidiyorsun, bu işin aslı nedir? Vallahi 'Bildim, bilmedim' demeyesin. On-on beş gün içinde donanmayı kusursuz şekilde ortaya çıkartmazsan artık kendin bilirsin. Dini ve devleti kayırmak böyle mi olur? Ümmet-i Muhammed'in hizmeti böyle mi olur? Eğer doğrulukla hizmet etmezseniz padişahın ekmeği size haram, cümle ümmet-i Muhammed'in günâhı ve vebâli de boynunuza olsun. Eski emektarsınız diye sizlere inandık ama ne güzel hizmet idüp yüzünüzü ağartırmışsınız! Size düşen bize bunları söyletmemek, işleri her gün gözden geçirtmemek idi. Şimdi bildiriyoruz ki gözünüzü açıp mukayyet olun! Tershane'ye niçün boş yere gidip oturup bakınıyorsun? İyi hizmet et, ziyadesiyle dikkatli ve mukayyet ol, sonra kendin bilirsin. Size düşen Kaptan Paşa'ya tembih edip 'Ne lâzım ise bildir, vereyim' demek ve parayı vermektir. Siz kusur etmediğiniz takdirde suç kaptanındır ama siz böyle yapmıyorsunuz. Valide Sultan" (Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, E. 7001-29).
"Ne arz olundu malumumuz olup hemen her şekilde hizmetine ehemmiyet veresiniz. Her ahvalden, her hususdan nice iş görmüş, derya ahvali bilen ihtiyarlarla, şeyhülislâm, kadıaskerlerle, tecrübelilerle istişareden kaçınmayıp, şer-i şerifden dışarı çıkmanıza rızamız yoktur. Hemen saadetlü arslanımın huzurunda ne yüzden yazıldıysa yine o şekilde harekette olasın. ...Her şekilde hayır duamız sizinledir. Elem çekmeyesiz."
Turhan Sultan, Köprülüler'in sadrazamlık makamına gelmesinden sonra yavaş yavaş elini siyasetten çekti ve kendini daha çok hayır işlerine adadı.
Valide Sultan, Müslümanların düşman zulmünden ve istilalarından korumak için Çanakkale'de Kale-i Sultaniye ve Seddü'l Bahr denilen ve içinde cami, mektep muhafızlar için evler, sığınaklar, dükkânlar bulunan iki kale vakfetmiştir. Valide Sultan'ın vakıf gelirleri oldukça fazlaydı.
İstanbul'da 3 fırın, 4 dükkân ve kahve dibekleri, Mahmutpaşa'da ve Araplar Mahallesi'ne arsalar, Rumeli'de 40 köy, 5 çiftlik, Anadolu'nun pek çok yerinde arsalar, çiftlikler vakfetmiştir. İnşasını III. Murad'ın zevcesi ve III. Mehmed'in annesi Safiye Sultan'ın başlattığı Eminönü'ndeki Yenicami, Turhan Sultan tarafından tamamlatıldı.
Hayır amaçlarından olarak mektep talebelerinin kışın odun ve kömür ihtiyaçları için yıllık 3000 akçe, yaz gezileri için yine yıllık 3000 akçe harcanmasını şart koşmuştu. Yazın sebilhaneye kar alınması için 20.000 akçe, Ramazan'da yoksullara pirinç, soğan ve odun alınması için 12.000 akçe ayırmıştı.
Sebilinden her sene Ramazan ayında teravih namazından sonra halka dağıtılacak şerbet, 3000 vukiye Atina balı alınarak yapılacaktı. Eğriboz sancağına bağlı Atina kasabasının balı, o dönemin en kaliteli balıdır. Yine sebilde üç ay süreyle kar alınması gerektiği vakıf şartlarındandır.
Hatice Turhan Valide Sultan, hacı adaylarının yıllarda susuzluk çekmemesi için 7.500 kuruş ayırarak 65 adet deve kiralayıp hacıların eşyalarının ve içme sularının taşınmasını istemişti.
Camilerin aydınlatılmasında kullanılmak üzere mum, kandil ve zeytinyağı için yıllık 3000 akçe, görevliler için de yıllık 4000 akçe ayrılmıştı. Vakfındaki görevlilerin hepsi için günde toplan 6.428 akçe ödenecekti. Bu büyük meblağ ile çalışan kadronun ne denli fazla olduğu açıktır.