Arama
Hükümdar bir bilim insanı: Uluğ Bey
İslam dünyasının en önemli astronomlarından biri olarak kabul edilen büyük islam bilgini Uluğ Bey tam 575 yıl önce bugün vefat etmişti. 39 sene yönettiği Maveraünnehir bölgesini adeta ilmin beşiği haline getiren Uluğ Bey ömrünün son iki senesini Timur İmparatoru olarak geçirmişti. Siyasetten ziyade ilim, irfan ve sanata değer veren Uluğ Bey, inşa ettirdiği medreseler ve rasathane ile büyük bilimsel buluşlara imza atmış bir hükümdar bilim insanıydı. Sizler için Uluğ Bey'in hayatını, çalışmalarını ve ilmi yönünü araştırdık.
🔹 Otuz yıl boyunca aktif şekilde çalışan rasathanedeki bilimsel üretim o raddeye gelmişti ki burada üretilen bilimsel astronomi tabloları teleskobun icadına dek kullanılmıştı.
🔹 Uluğ Bey bu süreçte kullandığı Zic-i İlhani'de önemli hatalar olduğunu fark etti ve bu şekilde Zic-i Uluğ Bey ortaya çıkmış oldu. Semerkant'taki bilimsel üretim dünya tarihini etkilemişti.
BİLGİ NOTU:
Uluğ Bey gerçekleştirdiği ölçümlerde bir güneş yılını 365 gün 5 saat 49 dakika olarak hesaplaşmıştı. Bu hesap yüzyıllar sonra 365 gün 6 saat olarak saptanacaktı.
🔹 İlim, bilim ve kültür merkezli bir yaşam süren Uluğ Bey, çevresindeki alimleri desteklediği gibi insanların kullanımı için farklı mimari eserler de inşa ettirmişti. Şah-ı Zinde mezarlığını yenileyen Uluğ Bey aynı zamanda Gur-i Emir'e önemli ilaveler yapmıştı.
Şah-ı Zinde mezarlığı nedir?
Kusem b. Abbas'ın (RA) medfun olduğu mezarlık. Üç gruptan oluşan mezarlık yüzyıllar içinde büyüyerek geniş bir coğrafyaya ulaştı.
🔹 Bu eserler arasında en bilinenleri Semerkant ve Buhara'daki medreseler, Semerkant'ta rasathane, Registan'da bir hankah, hamamdı. Uluğ Bey ayrıca Registan bölgesinde geniş bahçeli iki saray inşa ettirmişti.
Semerkant Rasathanesi
🔹 Büyük bir astronom bilgini olan Uluğ Bey'in bilimsel anlamdaki en büyük miraslarından birisi de Semerkant Rasathanesi idi. Rasathane hem Semerkant şehri hem de Uluğ Bey'in adı ile anılmakta.
🔹 Özellikle medresede gerçekleşen eğitimlerin pratikteki karşılığını almak ve gözlemler yaparak bilim üretmek rasathanenin en önemli kuruluş sebepleriydi.
🔹 1421 yılında üç katlı bir gözlemevi olarak inşa ettirilen rasathanede Uluğ Bey'in dışında Ali Kuşçu, Bursalı Kadızade Rumi, Gıyaseddin Cemşid gibi bilim insanları da gözlem yaptı.
🔹 1449 yılında tamamlanan ve astronomide çağ açıcı bir eser olarak bilinen Zic-i Uluğ Bey, Semerkant Rasathanesi'nde gerçekleşen gözlemler ile hazırlanmıştı.
Uluğ Bey Medresesi
🔹 Uluğ Bey'in inşa ettirdiği Semerkant'ın meşhur meydanı Registan'da yer alan medrese, esasında yok olan bir külliyenin ayakta kalan son üyesi.
🔹 Günümüzde Registan meydanının diğer iki üyesi Şirdar ve Tilla-Kari Medreseleri ile hafızalara kazınan Uluğ Bey Medresesi aynı zamanda diğer iki medresenin ilham kaynağıydı.