Arama
Hulefa-yi Raşidin dönemindeki karışıklıklar ve iç savaşlar
Hulefa-yi Raşidin olarak anılan dönem, Peygamber Efendimizin vefatının ardından İslam sancağını sırasıyla devralan dört halifenin idaresidir. Resul-i Ekrem "ihtilafla karşılaştığınızda size düşen görev benim sünnetime ve Hulefa-yi Raşidin'in sünnetine uymaktır" buyurmuştur. Ancak bu dönem aynı zamanda İslam tarihinde büyük fitne ve iç karışıklıkların çıkarıldığı, etkileri günümüze kadar ulaşan olayların yaşandığı bir devirdir. Nitekim yalnızca Hz. Ebu Bekir eceliyle vefat elmiş; diğer üç halife bu olaylar nedeniyle şehid edilmiştir.
Hz. Osman'ın öldürülmesiyle başlayıp arkasından Hz. Ali'nin halife olması üzerine patlak veren Cemel Vak'ası ve Sıffîn Savaşı ile süren gelişmeler, Hâricî isyanları, Hz. Ali'nin şehid edilmesi ve arkasından yaşanan kanlı olaylar, aynı zamanda İslâm tarihinde ortaya çıkan ilk fitne hareketleridir.
"el-Fitnetü'l-kübrâ" diye tanımlanan Hz. Osman'ın 17 Haziran 656 tarihindeki şehadetinin, onun bazı karar ve tasarruflarından dolayı halifeliğinin ikinci döneminde kendini gösteren gelişmelerden kaynaklandığı kabul edilir.
Hz. Osman'ın halifelik döneminde bazı kararları, Müslümanlar içinde ihtilafa sebep olmuş ve fitne hareketinin fitilini ateşlemek isteyenlere bahane olmuştur. Onun tepki çeken karar ve tasarruflarının bazıları şöyledir:
📌 Kureyş kabilesi ileri gelenlerinin yeni topraklara yerleşmesine izin vermesi ve bunlardan bir kısmının oralarda çok miktarda mal mülk edinmesine göz yumması; Kureyşlilik şuuru ile bazı sözler söyleyen ve davranışlara girenlere ses çıkarmamasıdır.
📌 İdarenin kolay olacağı düşüncesiyle önemli makamlara yakın akrabalarını, meselâ Mısır Valisi Amr bin Âs'ın yerine sütkardeşi Abdullah bin Sa'd bin Ebû Serh'i, Kûfe Valisi Sa'd bin Ebû Vakkas'ın yerine ana bir kardeşi Velîd bin Ukbe'yi, kendi kâtipliğine de amcasının oğlu Mervân bin Hakem bin Ebü'l-Âs'ı tayin etmesi.
📌 Suriye Valisi Muâviye'nin yetkilerini genişletmesi; yine yakın akrabalarından bazı kimselere mal ve toprak vermesi, ayrıca bazı sahipsiz toprakları yine yakınlarına iktâ etmesi.
📌 Kendisini eleştiren bir kısım sahâbîlere karşı sert davranması; Muâviye'nin malî tasarruflarını ve bazı kimselerin mal biriktirme hususundaki ısrarlarını kınayan Ebû Zer el-Gıfârî'yi Rebeze'ye sürmesi.
📌 Resûl-i Ekrem tarafından Tâif'e sürgün edilmiş olan amcası ve kâtibi Mervân'ın babası Hakem bin Ebü'l-Âs'ı Medine'ye getirtmesi; hilâfet mührü olarak kendisine intikal eden Hz. Peygamber'in mührünü Eris Kuyusu'na düşürmesi.
654 yılında hacdan dönen Hz. Osman, çeşitli eyaletlerdeki valileri şikâyet etmek amacıyla Medine'ye bazı heyetlerin gelmesi üzerine valileriyle bir toplantı yaptı.
Suriye Valisi Muâviye, Kûfe Valisi Saîd bin Âs, Basra Valisi Abdullah bin Âmir, Mısır Valisi Abdullah bin Sa'd'ın katıldığı bu toplantıda muhaliflere karşı güç gösterisinde bulunulması, savaşa gönderilmeleri, kendilerine para verilerek susturulmaları gibi hususlar tartışıldı.