İbn Battuta’nın Anadolu’daki güzergahı

İbn Battuta, Anadolu'ya Alanya üzerinden giriş yaptı. Buradaki insanlar için şöyle der: 'Dünyanın en güzel insanları, en temiz kıyafetli halkı burada yaşar ve en leziz yemekler de burada pişer. Allah Teala'nın yarattığı kullar içinde en şefkatli olanlar buranın halkıdır.' İbn Battuta, Alanya'nın Yusuf adındaki bir kişi tarafından yönetildiğini ve konağının şehir merkezinden on mil uzakta olduğunu söyler. 'Genişlik, güzellik ve ihtişam bakımından dünyanın en güzel şehirlerinden biridir.' beyanında bulunan ünlü seyyah aynı zamanda Antalya'nın şehir planının son derece düzenli olduğunu belirtir. İbn Battuta, buradaki şehirde gayrimüslim halk limanda yaşayıp kaldıkları çevreleri duvarlarla kapladığını belirtir. Şehir merkezinde yaşayan Müslümanlara ait medrese, hamamlar ve zengin çarşılar bulunmaktaydı. İbn Battuta, Türkmenlerin yaşadığı her yerde Ahilerin de olduğunu ve Türkmenlerin dilinden Ahî şeyhi, 'sanatının ve zanaatının erbabını toplayan ve işi olmayan genç bekârları da bir araya getiren adam' olarak nitelendirilir. Ahilerin görevlerinden de bahseden Battuta, kendilerine gelen misafirlerin can ve mal güvenlikleriyle beraber her türlü ihtiyaçlarının temini Ahîlerin sorumluluğunda olduğunu da belirtir. Ahiler hakkında bilgiler veren seyyah onlar için 'Ben onlardan daha ahlâklı ve erdemlisini görmedim dünyada' der ve Şiraz ve İsfahan halkının yaklaşımlarını Ahilere benzetir. Alanya'dan sonra Burdur'a geçen İbn Battuta burada bir gün geçirir. Etrafının bahçelerle çevrili küçük bir şehir olması ve kalesinin dik bir dağın tepesinde bulunması dışında fazla bir bilgi vermez. Yalnızca, bu bir gün içinde çok iyi bir şekilde ağırlandığından bahseder. Burdur'dan sonra Isparta'ya geçen İbn Battuta buranın kalesinin yüksek bir tepede bulunduğu, etrafından çayların aktığı ve zengin çarşılarının olduğunu belirttir. Isparta'ya bağlı Eğirdir'e de giden seyyah buranın nüfusunun çok kalabalık olduğunu ve şehirde bulunan gölden tekne ile farklı köy ve kasabalara geçiş sağlandığını söyler. Buradan sonra meyvesi bol büyük ve güzel bir şehir olarak nitelendirdiği Konya ile yoluna devam eden seyyah, çarşıda, zanaat sahiplerinin kendilerine ait farklı yerlerde toplandıklarını söyler. Mevlânâ Celalettin Rûmî'nin türbesine de giden İbn Battuta, ondan bilginlerin kutbu, büyük ermiş olarak bahseder. Battuta, Mevlana'nın Mesnevisinin nasıl yazıldığını da anlatır. Rivayete göre bir gün Mevlânâ'nın tekkesine başında helva tepsisi ile birisi gelmiş ve Mevlânâ bu tepsideki helvadan bir dilim yemişti. Tekkeye gelen adam oradan çıkıp giderken Mevlânâ da peşinden koşar ve uzun süre geri gelmez. Döndüğünde kimsenin anlamadığı şekilde Farsça şiirler okumaya başlamıştı. Onun söylediği şiirlerin, öğrencileri vasıtasıyla kaydedilmesi sonucu Mesnevî adı verilen eser ortaya çıkmıştı. Bu eserin Cuma günleri tekke ve dergâhlarda okunduğunu da belirtir. Konya'dan sonra Larende olarak da bilinen Karaman'a geçen İbn Battuta, burada çok iyi ağırlandığını belirtir. Şehirde bahçelerinin peş peşe sıralandığını ve gür sularıyla ünlü olduğunu söyler. Aksarayî olarak bilindiğini söylediği şehrin etrafının akarsu ve bahçelerle çevrili olduğunu söyler. Burada koyun yünüyle dokunan halı ve kilimlerin bulunduğunu aktarır. İbn Battuta, Aksaray'dan sonra Karasu Nehri'nin ikiye böldüğü bir şehir olan Niğde'ye vardı. Seyyah şehrinin bir kısmının harap halde olduğunu belirtir. Niğde'den sonraki güzergâhı olan Kayseri hakkında önemli bilgiler veren İbn Battuta, şehirde hükümdar bulunmadığında yönetimin Ahîler tarafından sağlandığını söyler. Battuta, Ahileri 'Davranışları, buyrukları ve ata binişleriyle tıpkı bir hükümdar gibi hareket ediyorlar!' olarak tasvir eder. Battuta'nın bir sonraki durağı, o dönemde Eretna Bey'in başkenti konumundaki Sivas'ın düzenli bir yapıya ve geniş caddelere sahip olduğunu söyler. Sivas'ta, 'Daru's-Siyade' adı verilen ve Peygamber soyundan gelenlerin konakladığı bir yapı bulunduğunu belirten İbn Battuta, burada altı gün kaldı. 'Büyük bir ırmak kenarında, çevresi bağ ve bostanlarla kaplı, meyvelik ve ağaçlık bir şehir.' Olarak bahsettiği Amasya'ya geçen seyyah, ırmaktan çekilen sular ile evlerin ve bahçelerin su ihtiyacının karşılandığını söyler. Amasya'dan sonra Tokat'ın Erbaa ilçesi içerisindeki Sonusa'ya daha sonra da Irak ve Suriye'den tüccarların gelerek mal satın aldıklarını belirttiği Gümüşhane'ye uğrayan seyyahın bir sonraki güzergâhı ise Erzincan oldu. Şehirde kendi adıyla anılan kumaşların dokunduğuna temas eden İbn Battuta, çeşitli boyutlarda mutfak eşyalarının yapımında kullanılan bakır madeninin de Erzincan'da olduğunu belirtir. İbn Battuta, 'İki Türkmen grubu' olarak belirttiği ve Akkoyunlular ile Karakoyunlular arasında gerçekleşen savaşlar sebebiyle şehrin büyük bir kısmının harabeye dönüştüğünden bahseder. Ahi tekkesinde üç gün konaklayan Battuta, daha erken yola çıkacakken Ahîler, misafirin en az üç gün konaklaması gerektiğini belirtmeleri sonucu seyahatini iptal etti. İbn Battuta, bugün İzmir'in Ödemiş ilçesine bağlı bir mahalle konumundaki Birgi hakkında orada yaşadıklarına daha fazla yer vermişti. Seyyah, bir müderris ile Aydınoğlu Mehmet Bey'in huzuruna varmıştı. İbn Battuta'nın tabiriyle 'Hükümdar koyun tulumları içinde un, pirinç ve yağ gönderdi bize. Türklerde böyle bir adet vardır.' der. İbn Battuta, her gün aynı şekilde yanlarına malzeme geldiğini belirtip yemeklerini de bu malzemeler sayesinde yapmışlardı. Türklerin fıkıh bilginlerine ne derece büyük saygı gösterdiğinin örneği olarak, müderrisin başköşede, hükümdarın ise onun sağında oturmasını göstermişti. Battuta, Birgi'de on dört gün kaldı. İzmir'in büyük bir kısmının harap halde olduğuna temas etmesi dışında şehirle alakalı fazla bir bilgi vermez. İbn Battuta, seyahat ettiği yerlerde uzun uzadıya, tanıştığı din adamlarının ve şahsiyetlerin hayatlarını ve kişiliklerine temas eder. Bu durum, bazen gitmiş olduğu yerlerin sosyal ve kültürel hayatına ait değerlerin de önüne geçer. Buranın hakimi, Saruhan Bey'i ile gören İbn Battuta, birkaç ay evvel vefat eden oğlunun mezarında görüp şöyle anlatır: 'Çocuğun cesedi yıkanıp hazırlanmış, kalaylı, demir kaplı tahta bir tabut içine konmuş ve cesetten çıkan kokunun kaybolması için çatısı açık bir kubbeye asılmıştı. Bir süre sonra çatı örülecek, tabut yere indirilecek, üstüne de ölünün elbiseleri örtülecekti.' Bursa'nın muazzam bir şehir olduğunu belirten Battuta, bahçelerin ve gür çayların çevrelediğini belirtir. Bursa'nın şehir merkezinin dışında bir kaplıcadan bahseden seyyah burada hem kadınlar hem de erkekler için hamamların olduğunu söyler. Burada misafirlerin üç gün boyunca konaklayabileceği bir zaviyenin de bulunurdu. İbn Battuta, Bursa'ya geldiğinde burada Osmanlı hâkimdi. Orhan Bey'i şöyle anlatır: 'Bu sultan, Türkmen hükümdarlarının mal, ülke ve askerce en büyüğüdür. Onun kaleleri yüze yakındır. Vaktinin büyük bir kısmını buraları dolaşmakla geçirir. Her kalede bir müddet kalarak etrafı kolaçan etmek, eksikleri tamamlamakla uğraşır. Anlatılanlara göre hiçbir şehirde bir aydan fazla oturmaz, devamlı kâfirlerle savaşır, onları kuşatırmış!' Bursa'dan sonra İznik'e gelen Battuta, burada bir kısım saray hizmetkârı ile beraber Orhan Bey'in eşi Nilüfer Hatun'un bulunduğundan bahseder. İznik'te yaşayanların da evi, bahçe ve tarlasının toplu bir halde bulunduğunu anlatan İbn Battûta, her türlü meyvenin bulunduğunu belirttiği İznik'te, kestanenin bolluğu ve ucuzluğuna ayrıca değinir. Atının hastalığı yüzünden İznik'te kırk gün konaklamak durumunda kalan seyyaha Nilüfer Hatun ikramlarda bulunmuş ve atı iyileşmeyince Sakarya Nehri üzerinde günümüzde Sakarya iline bağlı olan Geyve ilçesine gitti. Kastamonu için 'Bu şehir Anadolu'nun en güzel, en büyük beldelerindendir. Yaşamak için her kolaylık var! Eşya fiyatları çok ucuz.' dediği İbn Battuta burada iki dirheme iri bir koyun ve yine iki dirheme kendilerine yetecek kadar ekmek alabildiklerini beyan eder. Kastamonu'nun ucuzluğuna dair 'İki dirhemlik bal alsak hepimiz doyuyorduk. Bir dirhemlik kestane ile ceviz aldık mı hepimiz yesek de artıyordu! Kış mevsiminin en soğuk günlerini geçirdiğimiz halde bir yük odun tek dirheme satın alınabiliyordu! Bugüne kadar dolaştığım bunca ülke arasında bu şehir kadar ucuzunu görmedim!' cümlelerine de ayrıca yer vermiştir. Kastamonu'da adet gereğince ikindi namazından sonra genel bir meclis kurulduğundan bahseden İbn Battûta, burada sofraların kurulduğu ve kimse ayırt edilmeksizin herkese ikramlarda bulunulduğunu aktarır.

İbn Battuta’nın Anadolu’daki güzergahı

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

"Uluslararası Ankara Caz Festivali" Kerem Görsev Trio konseri ile başladı

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Rahman’ın has kulları

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Osmanlı’da kadın öğretmen yetiştiren kurum: Darülmuallimat

Öğretmenler gününe özel 7 film

Türk lehçelerinde öğretmen kelimesi

Cengiz Aytmatov'un kaleminden "İlk Öğretmenim"

Osmanlı'nın Balkanlar'daki 5 eseri

Hz. Hafsa'nın (ranha) hiç kapanmayan penceresi

Arama

İbn Battuta’nın Anadolu’daki güzergahı