Arama
İhmal edilmiş hazine: Osmanlı mimarisi
Altı yüz yılı aşkın süre tarih sahnesinde yer alan Osmanlı İmparatorluğu, çoğu sanat alanında doruk noktasına ulaştı. Pek çok medeniyet, cihan devletinin eserlerini hayranlıkla takip ederken özellikle de mimaride bir benzerini kendi topraklarında oluşturmanın gayesi içerisine girdi.
➤ Osmanlı'nın son dönemlerinde eski ihtişamını yitirmesiyle tarihin paralelinde bu dönemin mimarisinin de rafa kaldırıldığını belirten Doç. Dr. Selman Can, özellikle 19. yüzyıl verilerinin günümüzdeki mimarlık sorunlarına da ışık tuttuğunu vurguladı.
➤ Can, ayrıca bu alanda yapılan çalışmaların, yapıların inşa edildiği tarihte tutulan Osmanlıca kayıtlardan ziyade, yeni alfabe ile üretilen hazır kaynaklardan geliştiğini, dolayısıyla da zamanla tıkanan ve gelişme gösteremeyen bir noktaya doğru gittiğini belirtti.
Mimarlık ve mühendislik arasındaki ayrım ne zaman gerçekleşti?
➤ Doç. Dr. Selman Can, mimarlık ve mühendisliğin Osmanlı'nın son dönemlerinde birbirinden ayrıldığını ve bu devirde "mimar" unvanının yeni bir anlam kazandığını belirtti.
"Mimarlık ve mühendislik kavramları tarihin uzun bir döneminde beraber anılan ve ayrı bir kavram ve unvan olarak ifade edilme ihtiyacı hissedilmeyen iki kavramdır. Batı'da 18. yüzyılda ayrı birer ifade olarak kullanılmaya başlayan kavramlar 19. yüzyıl dolaylarında bilimlerin tasnif edilmesiyle, mimarlık ve mühendislik arasındaki ayrım netlik kazanmaya başlar."
📌 Bilgi Notu:
Eserlerinde sadece mimar unvanıyla andığımız Koca Sinan aynı zamanda mühendislik, coğrafya, ses bilimi, malzeme teknolojisi gibi alanlarda da yetkin bir isimdir.
"Osmanlı Devleti'nde 19. yüzyıl içerisinde net olarak ayrılan mimarlık ve mühendislik kavramı, öncesinde mühendislik eğitiminin çatısı altında toplanmış bir alandır. 'Fünun-u medresenin teferruatındandır.' denilerek mühendis bilimlerinin altında değerlendirilen mimarlık, 1830'lu yıllara değin birlikte devam eder."
📌 Bilgi Notu:
Başlı başına mimarlık ile ilgili bir eğitim verme fikri, ll. Mahmut döneminde başlar. Tam anlamıyla faaliyete geçmesi ise ll. Abdülhamid döneminde Sanayi-i Nefise'nin faaliyete başlaması ile gerçekleşir.
Görsel kaynak: Ottoman Imperial Archives
➤ Osmanlı'nın son dönem mimarisinde idareciler tarafından bilinçli olarak Batı'ya yöneliş vardır. Doç. Dr. Selman Can, Batı teknolojisini göz önüne alınarak lll. Ahmet'ten itibaren çoğu alanda revaç bulan bir değişim olduğunun altını çizdi.
➤ Tarih araştırmacısı Can, geç dönem Osmanlısında Batı'ya yönelik gerçekleşen faaliyetlerin yönetim merkeziyetli geliştiğini de sözlerine ekledi.
Osmanlı mimar ihtiyacını nereden karşılardı?
➤ Osmanlı'daki mimar ihtiyacının nasıl giderildiğini ve 19. yüzyılda yabancı mimarların nasıl vazife alabildeğine değinen Can, şunları ekledi:
"Osmanlı Devleti'nde yapılar inşa edilirken şehirlerde halk ve yöneticiler tarafından iyi bir şekilde tanınan mimarlar hangi uyruktan olduğuna bakılmaksızın ihtiyaç olan yapı için tutulur ve eser inşa edilirdi. Ancak ll. Bayezid dönemine gelindiğinde sarayın Birun teşkilatı içerisindeki Şehremaneti'ne bağlı kurulan Hassa Mimarlar Ocağı yapı işlerinin bir düzene girmesini sağladı."