Arama
Bilimsel veriler içeren ilk deprem tarihi kitabı: İşaretnüma
Milletimiz, üzerinde bulunduğu topraklarda yüzyıllarca yıldır deprem gerçeğiyle yaşamını sürdürür. Tarihsel süreç içerisinde, geçmişte gerçekleşen depremlerle yakın zamanda meydana gelen afetlerin benzer özelliklere sahip olduğu, adeta aynı bölgelerde tekrar ettiği görülür. Bu bilgilere, depremleri konu alan eserler aracılığıyla ulaşılır. Bunlardan biri de bilimsel veriler içeren ilk deprem tarihi kitabı olan İşaretnüma'dır. Gelin, birlikte İşaretnüma'yı yakından tanıyalım...
🔷 Eserde, depremin Kirmastı (Mustafakemalpaşa), Karacabey'de büyük yıkım oluşturduğuna fakat Gemlik, Mudanya ve Orhangazi'de fazla hasara sebep olmadığını belirtir.
🔷 Çelebi, eserinde Bursa'nın köylerinin yaşadığı zarar hakkında oldukça detaylı bilgi verir. Kaç kişinin ölüp, kaç kişinin sağ kaldığı, yıkılan ev, ahır, cami, hamam sayısına varıncaya kadar tüm bu bilgilere eserinde yer verir.
🔷 Çelebi, eserinde depremin Bursa'nın farkı ilçelerinde farklı büyüklükte hissedildiğinden bahseder. Bursa'nın ova ve hisarın alt bölgesindeki yerleşimlerin daha fazla yıkıma uğradığından söz eder.
🔷 Depremin kışın gerçekleşmesi, yıkımı daha da arttırır. Devrilen sobalar çok sayıda yangına sebep olmuştur.
🔷 Hayrettinpaşa, Karakadı, Yiğitköhne, Hasanpaşa, Ebuishak, Bedrettîn, Kirişçikızı, Köseleciler, Şerefüddîn gibi yerleşimler yangın sebebiyle neredeyse yok olmuştur. Çarşı içinde de 1100 dükkan, Karakadı ile Kayguluzade tekkeleri yanarak kül olmuştur. Çelebi, bu yangınların oluşturduğu tahribatı "Bursa'nın işi bitti." sözleriyle ifade eder.
Deprem bölgesinde zarar gören tarihi yapılar
🔷 Bursa'da yalnızca evler değil, taştan yapılan resmi ve dini binalar da yıkılır. Çelebi, 150 cami minaresinden sadece 3-4 tanesinin ayakta kaldığından söz eder.
🔷 I. Murad Türbesi yıkıldığını, Yeşil Türbe, Emir Sultan ve Üftade Türbesi gibi birçok yapının zarar gördüğünü anlatır. Mahmutpaşa Hanı dışında zarar görmeyen han kalmamıştır. Bedestan, Kazazlar, Sipahi Çarşısı, Demirkapı da harap olmuştur. Sadece 4 hamam kalmış, medrese ve okulların çoğu da yıkılmıştır.
🔷 Vav TV'de yayınlanan "İki Mısra Arası" programına bu hafta, Prof. Dr. Dursun Ali Tökel konuk oldu. Programda "Edebiyatımızda depremin izleri konusu" konuşuldu.
🔷 Gökmenzade Hacı Çelebi, Kandilli Rasathanesi'ni kuran zatın babasıdır. Bursa'daki büyük depremi anlatmak için bu kitabı yazar. Eserin içerisinde hazine değerinde bilgiler yer aldığını belirten Prof. Dr. Dursun Ali Tökel, içeriğinden şöyle bahsetti:
"1885 yılında bilim bayağı gelişmiş. Fakat bu kitapta depremin sebeplerine ilişkin pek bir bilgi yer almıyor. Bu kitap sadece Bursa'yı anlatmıyor. Deprem tarihlerini de vermiş. 1821 de bir deprem oluyor. Bugünkü Antakya şehri yerle bir oluyor. Tıpkı yakın zamanda gerçekleşen deprem gibi..."
🔷 Tökel, programda Osmanlı'da evlerde kullanılan malzeme geleneğinden ve bunun tezahüründen şu şekilde söz etti:
"Bizim kültürümüzde her şeyi inanç yönlendiriyor. Osmanlı tarihine bakın, evler hep ahşaptandır. Taş ev varsa o gayrimüslimlere aittir. Ya Ermeni, ya Rum ya da Yahudi'dir. Müslüman, taş ev yapmaz. Biz şöyle inanmışız: Allah (CC) ebedidir. Allah'a (CC) ait olan yapılar, taştan olur. Camiler, çeşmeler, medreseler… Kul fânidir. Evi de fânidir, ağaçtandır. İstanbul'da bir yangın oluyor. Mahalle tamamen yanıyor. Sonrasında 18. yüzyılda bir ferman çıkmış, "Bundan gayri ahşap ev yapılmayacak." Kimse dinlememiş fermanı. Üç, beş vezir taş ev yapmış. Kapılarına yazı asmışlar geceleyin. "Kafir oldunuz." diye..."