Arama
İslam âlimlerinden miras bitkisel ilaçlar
Bundan bin yıl önce, Müslüman coğrafyasının genişlemesi ile tüccar ve gezginler, daha önce hiç görmedikleri bitkileri ve tohumları keşfetmeye başladılar. Dünyanın dört bir yanından birçok bitki toplayıp beraberlerinde getiren Müslümanlar, bu bitkilerin kullanımı ile ilgili ilk bilgileri edindiler. Kurdukları bahçeler, güzelliklerinin yanı sıra birer bilimsel saha laboratuvarı haline geldi. Âlimler, buralarda yetişen bitkilerin tıbbi özellikleri üzerine kitaplar yazıyorlar, birçok hastalığın tedavisinde bu bitkileri kullanıyorlardı…
Müslüman coğrafyası genişledikçe, tüccar ve gezginler daha önce hiç görmedikleri egzotik bitkileri ağaçları ve tohumları keşfetmeye başladılar.
Bu şekilde birçok bitki toplayıp beraberlerinde getiren Müslümanlar, bu bitkilerin kullanımı ile ilgili bilgileri edinmeyi de ihmal etmediler; en zorlu coğrafyalar da dâhil olmak üzere dünyanın dört bir yanını tarayarak Asya'nın Steplerine, Pirenelere kadar gittiler.
Kâğıdın keşfedilmesi ve yaygınlaşması sayesinde artık gezilerinde gördükleri her şeyi oracıkta yazıya geçirebiliyorlardı.
Bu bilgi ve malzeme zenginliğinin bilimsel tıp bilgisiyle birleşmesi sayesinde birçok geleneksel ve bitkisel ilaç geliştirilebildi.
Fotoğraf: 15'inci yüzyıla ait Arapça botanik el yazmasından yapraklı bitki tasviri.
Bütün bu gelişmeler, muazzam bir bilgi birikiminin oluştuğu ve ansiklopedileri dolduracak bu bilginin artık taşmaya başladığı anlamına geliyordu.
1002 yılında ölen İbn Semecun'un kaleme aldığı Şifalı Bitkiler, İlaç Bitkileri ve Bunlardan Elde Edilen İlaçlar Koleksiyonu adlı kitap, seleflerinin yaptığı çalışmalara dayalı olarak bitkileri ve bunların tıbbi özelliklerini sınıflandırıyordu.
İbn Sînâ da Kanun adlı eserinde bitkisel ilaçların 142 özelliğini sıralamıştı.
Botanik alanındaki çalışmalar ve bitkilerin tıbbi amaçlı kullanımı el ele yürütülüyordu.
Bir yandan "modern botanik biliminin babası" olarak adlandırılan Ebu Hanife Dîneverî gibi bilim insanları Bitkiler Üzerine adlı eserine benzer kapsamlı bitki listeleri hazırlarken, diğer yandan 10'uncu yüzyıl tabiplerinden Râzî, gut hastalığının tedavisinde ilaç olarak safran kullanıyordu.
Botanik bir bilim dalı haline gelirken, kimyanın fevkalade bir hızla ilerlemesi bitkisel ilaçların hızla gelişmesine imkân sağladı.
10'uncu yüzyılda su kaldırma makinelerinin ve yeni sulama tekniklerinin geliştirilmesiyle deney bahçeleri boy göstermeye, tedavi amaçlı bitkiler özel olarak yetiştirilmeye başlandı.
Fotoğraf: Malagalı İbnü'l Baytâr'ın 13'üncü yüzyıla ait bir risalesinden farklı botanik türler. Bu eserde farklı bitkilerin fizyolojileri, ideal yetiştirme ortamları ve bakımları hakkında açıklamalar yer alır. Kafi el yazmasından.