Arama
İslam mimarisinin halifeleri payidar kılan mekanı: Maksure
Daima hakkın ve adaletin mizanı, hayrın ve sıdkın vazgeçilmez öncüleri olan İslam halifeleri, tüm tarih boyunca zalimlerin ana hedefi oldular. Hz. Ebubekir'in ardından gelen ikinci halife Hz. Ömer, mescitte suikaste uğrayarak şehadete erdi. Bu olayın ardından halifeleri mabette, namaz esnasında gelecek saldırılardan muhafaza etmek üzere maksure yapısı icat edildi. Peki, devlet başkanlarını suikastten koruyan, sultanları payitahtta payidar kılan maksure yapısı nedir?
💠 Selçuklu Devleti ve Anadolu Beyliklerinin kültür ve medeniyetleriyle beraber gelişen ve değişen maksure yapısı, Osmanlı İmparatorluğu bünyesinde en nihai ve mükemmel formuna ulaşır. Osmanlı'nın farklı dönemlerinin mimari üslupları, maksure yapısını etkiler.
💠 Osmanlı ile birlikte maksure lafzı, adını tamamen hünkar mahfiline bir diğer deyişle mahfil-i hümayuna bırakır.
💠 Osmanlı padişahları özellikle cuma ve bayram namazlarında veya kandillerde şehrin haşmetli selatin camilerinde bulunur, namazlarını burada eda ederlerdi. Bu yüzden Osmanlı'nın Edirne ve İstanbul gibi başşehirlerindeki camilerde hünkar mahfili önemli bir parçaydı.
💠 Osmanlı camileri içerisinde hünkar mahfiline rastlanan en eski yapı ise 1419 yılında Çelebi Sultan Mehmed'in Bursa'da yaptırdığı Yeşilcami'dir.
Selatin camii:
Osmanlı Devleti'nde padişahların veya eşlerinin yaptırdıkları camiler
Bilgi notu:
Yeşilcami yer alan hünkar mahfili, Osmanlı'da mahfil yapısının ne denli geliştiğini ve ilerlediğini gösteren önemli bir adım taşıdır.
💠 Osmanlı mimarisinin teşkilatlı ve düzenli bir sistematiğe dönüştüğü Fatih Sultan Mehmet döneminde hünkar mahfili inşa edilmediği için, Fatih dönemine ait camilerde hünkar mahfili örneğine rastlanmaz.
💠 Bu yüzden Bursa Yeşilcami'dekinden sonra bilinen en eski hünkar mahfili Edirne'deki Beyazıt Camii'nde yer alır.
💠 İstanbul'daki selatin camilerinden, özgün biçimini muhafaza ederek günümüze ulaşabilmiş ilk hünkar mahfili ise ll. Bayezid Camii'ndedir. Mihrabın sağında yerden yükseltilmiş bir biçimde bulunan bu mahfil, sütunların üzerinde taşınır.
💠 Selatin camilerindeki hünkar mahfilleri genellikle benzer özellikleri gösterir. Bu özellikler:
↪ Neredeyse bütün hünkar mahfilleri yerden yüksek yani fevkani bir şekildedir.
↪ Mahfillerin başlıkları genel yapısı yapıldığı dönemin mimari özelliklerini gösterir.
↪ Camiden ayrı mahsus bir girişi vardır.
💠 Sultan Ahmet Camii'nin hünkâr mahfili diğer camilerdekinden farklı olarak içerisinde küçük bir mihrap barındırır. Ayrıca bu mihrap duvarının içerisinde tarikat yapılarındaki halvethaneleri andıran itikaf hücreleri bulunur. İtikaf hücrelerinin bulunması camiyi yaptıran sultanların tasavvufa olan ilgilerine işaret eder.
💠 İlk olarak Sultan Ahmet Camii'nde rastladığımız, hünkar mahfilinin gelişmesi ile oluşan hünkar kasrı yapısının caminin kuzey cephesini tamamen kapladığı görülür.