Arama
İslam Tıp Tarihi Dersleri - Tercüme Eserler ve Beytü'l-Hikme - Fikriyat Akademi
Fikriyat Akademi'nin başlangıç eğitimi "İslam Tıp Tarihi Dersleri" başladı! Prof. Dr. Ahmet Ağırakça bu derste; İslam tıbbı nasıl ortaya çıktı? Yunan ve Grek kaynaklarından tercüme eserler Beytü'l-Hikme'de hangi kıstaslarla çevrildi? Tıp ilmi ile ilgilenen eski medeniyetler... Batılıların Haçlı Seferleri ile İslam Tıbbını Avrupa'ya taşıması... İslam tıbbının zirve dönemi gibi önemli konuları anlattı.
🔹 Yani bir buğday tanesini, Ayasofya Camii'nin bir kubbesi kadar büyütmek ne demek? "Tıbbı inanılmaz ölçüde geliştirmişler" demek. Bu tabiri biz kullandığımız zaman, "habbeyi kubbe yapmak" tabiri gerçekten de Grek ve Hint tıbbının ele alınıp Bağdat ve çevresinde ortaya çıkmasıyla muazzam bir tıp bilgisini ortaya çıkardığını görüyoruz. Bu tıp bilgisiyle birlikte önemli hastalıklar üzerinde duruluyor.
🔹 Mesela "Kur ailesi" vardır. Kur ailesi, Harran'dan gelmedir. Aynı paralel üzerinde dört tane büyük şehir var. İslam öncesi dönemde buralarda tıp ve felsefe gelişmiştir. Birisi İskenderiye, birisi Harran; yani bugünkü Urfa bölgesi. Birisi Nusaybin, Mardin'in ilçesi, öbürü de Cundişapur'dur.
🔹 Bu dört ilde tıp ve felsefe alanında alabildiğine ürünler ortaya çıkmıştır. Büyük filozoflar ve büyük tabipler de yetişmiştir. Ama özellikle Kurra ailesinden Sabit İbn-i Kurra ve ondan sonra Sinan İbn-i Sabit ve diğerlerinin Bağdat'a taşınması ile birlikte burada yeni bir merhale başladığını görüyoruz.
🔹 Dünya üzerinde ilk defa Sabit İbn-i Kurra, çiçek ve kızamık hastalığından bahsediyor. Fakat bunların sadece teşhisleriyle ilgili ve kısmen çok az da olsa tedavileriyle ilgili basit şeyler söylüyor. Ama ondan yaklaşık bir 50-100 yıl sonra gelen Ebubekir er-Razi yepyeni bir buluş ile dünya tıp tarihinde kızamık ve çiçek hastalığının bulaşıcı olduğunu ve bunların öncelikle çocuklarda ortaya çıktığını ve sonrasında yetişkinlere bulaştığını ifade ediyor.
🔹 Bunların tedavi yöntemleri üzerinde duruyor. Özellikle Ebubekir er-Razi'nin bu buluşu çok önemlidir. Kızamık ve çiçek hastalığının bulaşıcı olduğunu dünya tıp tarihinde ilk defa ortaya koyan tabiptir. Bunu yanında yine hemen arkasından bir dönem sonra gelen ve İbni Sina öncesi dediğimiz dönemle ilgili olarak da Abbas el-Ahvazi vardır.
🔹 Abbas el-Ahvazi'nin Kâmilü's-Sınâati't-Tıbbiyye çok önemli bir çalışması. Bu kitap Kütahya-Balıkesir çevresinde bulundukları dönem içerisinde Aydınoğulları zamanında Türkçeye de tercüme edilmiştir.
🔹 Sonra Osmanlıların ilk döneminde tekrar Timurtaş oğlu Ali Paşa tarafından tercüme edilmesi için finans hazırlanmış ve tercüme ettirilmiştir. Bu çok önemli kitap, Kâmilü's-Sınâati't-Tıbbiyye'den, "İbn-i Sina öncesi tıp" diye ifade edilirken bahsedebiliyoruz.
🔹 Sonuç olarak zirveye yavaş yavaş tırmanılıyor. Ebû Bekir er-Râzî ile birlikte tıp daha da ilerlemiş ve o kubbe biraz daha büyümüş oluyor. İbn-i Sina'ya geldiğimizde ise Doğu İslam Tıbbı'nın zirvesine ulaşmış oluyoruz ama tıp sadece bu bölgede değil aynı zamanda Kuzey Afrika'da ve Endülüs'te muazzam bir şekilde yayılmış ve büyük buluşlara imza atmıştır.
🔹 Medeniyetler gayet tabii birbirinden etkilenecekler fakat İslam medeniyeti, tıp alanında yaptığı bu büyük hamleler ve buluşlarla dünya tıbbının önünü açmıştır.
🔹 Eski Çin tıbbına baktığımız zaman kendi döneminde önemli bir seviyede olduğunu görürüz. Hindistan tıbbına baktığımız zaman aynı şekilde Grek ve Mezopotamya tıbbına baktığımız zaman yine belli bir seviyededir ama İslam dünyasında Beytü'l Hikme ile başlayıp Mısır'da, Tunus'ta, Fas'ta ve asıl Endülüs'te İbn-i Sina ile zirveye ulaşan bir tıp kültürü görüyoruz.
🔹 Gerek Endülüs'te gerek Kurtuba'da gerek Sevilla'da gerek Toledo'da gerek Danya'da, Malaka'da bu şehirlerde büyük tabipler yetişiyor. Kurtuba'da büyük tabipler yetişiyor. Özellikle III. Abdurrahman döneminde Endülüs medeniyeti zirveye tırmanmıştır. Tabii bu şehirler 800 yıl İslam medeniyetinin kaldığı ve yaşadığı şehirlerdi.
🔹 Burada çok tabip var ama en önemli tabiplerden birisi de Zehravî'dir. Zehravî, Zehra şehrinde doğup büyüdüğü için bu ismi almıştır. Zehra şehri de III. Abdurrahman'ın hanımı Zehra Hanım için yaptığı bir sayfiye şehridir ama aynı zamanda büyük bir karargâhtır. Bu şehrin kışlasında on bin asker vardır; çarşıları, pazarları, kütüphaneleri, kültür yerleri, kültür çalışmaları zirvede olan muazzam bir şehir. Ancak şehir şimdi büyük tahribata uğramıştır. Ama Kurtuba öyle değil, Kurtuba ayakta duruyor, Kurtuba'da da büyük tabipler yetişiyor.
🔹 Özellikle Zehravî'nin en önemli özelliği cerrahi yönüdür. Belki o dönemler için dünya çapında en büyük cerrah odur. 18. ve 19. yüzyılda yetişen cerrahların başıdır. Onun döneminde hiç beklenmedik buluşlar ortaya çıkmış, ameliyatlardan tutun implanta varıncaya kadar. Şimdi implant, 20-30 yıldır dünyada yayıldı ve büyük bir buluş olarak görülüyor ama bunu 10. yüzyılda Zehravî uygulamasını yapmıştır.