Arama
İslam uygarlığında geliştirilen denizcilik faaliyetleri
Müslümanlar, yedinci yüzyılın ortalarına doğru kendi filolarıyla Akdeniz'in doğusuna hâkim olmaya başladılar. Buradaki adaları fethetmeye başlayıp kısa bir zamanda önce güney Akdeniz'de ve daha sonra Akdeniz havzasının tamamında büyük bir deniz gücü haline geldiler. Onları bu alanda bu denli geliştiren şey ise denizcilik, coğrafya ve astronomi alanında geliştirdikleri aletler, geometri ve matematik alanındaki engin bilgileriydi.
◾ Arapça kaynaklar, denizde yön bulmada bazı sabit yıldızların doğuş ve batışlarının, kutup yıldızının ve diğer başka dolay kutupsal yıldızların kullanıldığı varsayımını destekler niteliktedir.
◾ Bu yön bulma sisteminin gelişimi sürecinde kutup yıldızının ve güney yıldızının yanı sıra, doğuş ve batış noktaları bulunan 15 sabit yıldıza tutunmaya ve böylece ufuk dairesini 32'ye bölmeye götürmüştür.
◾ Açık denizde, o zamana dek sadece ana hatlarıyla geçen zaman ve buna dayanarak sahilden hareket edişten itibaren kat edilen mesafeler aracılığıyla tahmin edilen bir konum belirleme arzusu doğmuştu.
◾ Kuzey Kutbu'nun konumunun gerçek yerini belirleme işi denizciye, sadece kutup yüksekliğinin ve böylece açık denizdeki enlemsel konumun tam bir ölçümünü yapmayı değil, ayrıca boylamsal seyrüsefer esnasında kat edilen mesafelerin dereceler halinde bulunmasını da sağlıyordu.
◾ Elbette bulutlu bir gökyüzü altında yıldızlara veya güneşe göre rota belirleme mümkün değildi. Bu durumda başka bir yardımcı araca ihtiyaç vardı. Bu da pusulaydı.
◾ Kaynaklar, pusulanın daha 10. yüzyılda, hatta belki de 9. yüzyılda Hint Okyanusu'nun Arap denizcileri tarafından bilindiğini belirtir. Büyük bir ihtimalle yön bulma aracı olarak manyetik ibrenin bilgisi Hint Okyanusu'na Çin'den ulaşmıştı.
◾ Pusulanın 16. yüzyıldan daha önce, belki de henüz 14. veya 13. yüzyılda Hint Okyanusu'ndaki denizcilere sadece yön bulma yardımı olarak hizmet etmekle kalmayıp, aynı zamanda açık denizde mesafeleri belirlemek ve harita materyallerini düzenlemek ve tashih etmek için kullanılmış olduğu söylenebilir.
◾ Bu bölgenin kartografik tasvirinin ve bunun için gerekli olan enlem ve boylam dereceleri çalışmaları ise 15. yüzyılda yüksek bir seviyeye ulaşmıştır.
◾ Denizciler, yalnızca gemilerin rotalarından sorumlu değillerdi. Aynı zamanda İslam kültür çevresinde yürütülen astronomi, matematik gibi bilimlerin üstün liyakatli uzmanlarıydılar.
◾ Böylece kendilerine özgü bir üçgen zincirlemesi (triangulation) metoduna ulaştılar. Böylece ekvatora uzaklıklarını, kutup yüksekliğinden ve yönlerini belirli sabit yıldızların bazılarına dayanarak bulabiliyorlardı.