Arama
İslam uygarlığında Müslüman alimlerin icat ettiği saatler
İslam uygarlığı, altın çağını 7 ila 17. yüzyıllar arasında yaşadı. Ömrünü ilme adayan, birden çok bilim dalında ihtisaslaşan Müslüman alimler, yepyeni keşiflerde bulunarak, medeniyetin temellerini attılar. Geliştirdikleri teraziler ve ölçüm araçları, su düzenekleri, değirmenler, otomatlar ve kilitler ile teknolojik anlamda bugün kullandığımız pek çok aletin temelini oluşturdular. O teknolojilerden biri de saatlerdi. Müslümanların ibadeti için en önemli unsurlardan biri olan zamanın hesaplanması, alimlerin en büyük önceliklerindendi.
📌 1000'li yıllarda gerçekleştirilen bu icat, gecenin her bir saati geçince bir lamba söner. Birinci lamba bir saatlik yanma süresi için gaz yağı içermektedir, on ikinci lamba on iki saat için.
Lambalar eş zamanlı yakılacak olursa, söndüklerinde saatlerin sayısı okunur.
📌 Mu'în et-Tullâb 'alâ 'Amel el-Asturlâb isimli eserinde Kahire'nin enlem derecesi için imal ettiği bir güneş saatinin çizimini vermektedir. Onun bu astronomik konu dışında tıp ve genealoji branşlarından da risaleleri günümüze ulaşmıştır.
Günümüze ulaşan usturlabı alet yapımcısı olarak yüksek yeteneğine tanıklık etmektedir.
📌 13. yüzyılda geliştirilen astronomi âlimi Merrâkuşi tarafından geliştirilen bu saatlerin her ikisi de ekvator ile yaklaşık 66°30' kuzey veya güney enlem arasında bulunan belirli bir enlem derecesi için geçerlidir. Ahşaptan veya pirinçten yapılmış bir silindir üzerinde daha önce tespit edilen dikey gölge çizgileri kaydedilir.
Her iki saatin yapılışının ve kullanımının koşulu bir çizelgedir. Bu çizelge üzerinde burç sembollerinin başında gündüz ve gece saatlerinin geçiş vakitleri için olan dikey gölge çizgilerinin değerleri kaydedilmiştir.
13. yüzyılda geliştirilen bu saat, muhtemelen basitliği ve rahatça taşınabilirliği nedeniyle bu şekilde isimlendirilmiştir.
📌 Arap-İslam kültür çevresinde bir hediyenin mütevazılığı bu kelimeyle ifade edilmektedir (Farsça pây-i malah, Türkçe çekirge budu).
🔍 İslam uygarlığında tarım, ticaret ve iktisat hakkında 20 ilginç bilgi
Bu saat, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. 1371 yılında astronom Alî bin İbrâhîm bin Muhammed İbn eş-Şâtir tarafından imal edilmiştir.
📌 Kaynaklar bu âlimin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedir.