Arama
İslam uygarlığında Müslüman alimlerin icat ettiği saatler
İslam uygarlığı, altın çağını 7 ila 17. yüzyıllar arasında yaşadı. Ömrünü ilme adayan, birden çok bilim dalında ihtisaslaşan Müslüman alimler, yepyeni keşiflerde bulunarak, medeniyetin temellerini attılar. Geliştirdikleri teraziler ve ölçüm araçları, su düzenekleri, değirmenler, otomatlar ve kilitler ile teknolojik anlamda bugün kullandığımız pek çok aletin temelini oluşturdular. O teknolojilerden biri de saatlerdi. Müslümanların ibadeti için en önemli unsurlardan biri olan zamanın hesaplanması, alimlerin en büyük önceliklerindendi.
📌 13. yüzyılda geliştirilen astronomi âlimi Merrâkuşi tarafından geliştirilen bu saatlerin her ikisi de ekvator ile yaklaşık 66°30' kuzey veya güney enlem arasında bulunan belirli bir enlem derecesi için geçerlidir. Ahşaptan veya pirinçten yapılmış bir silindir üzerinde daha önce tespit edilen dikey gölge çizgileri kaydedilir.
Her iki saatin yapılışının ve kullanımının koşulu bir çizelgedir. Bu çizelge üzerinde burç sembollerinin başında gündüz ve gece saatlerinin geçiş vakitleri için olan dikey gölge çizgilerinin değerleri kaydedilmiştir.
13. yüzyılda geliştirilen bu saat, muhtemelen basitliği ve rahatça taşınabilirliği nedeniyle bu şekilde isimlendirilmiştir.
📌 Arap-İslam kültür çevresinde bir hediyenin mütevazılığı bu kelimeyle ifade edilmektedir (Farsça pây-i malah, Türkçe çekirge budu).
🔍 İslam uygarlığında tarım, ticaret ve iktisat hakkında 20 ilginç bilgi
Bu saat, türünün Arap-İslam kültür çevresindeki zirve noktasını oluşturmaktadır. 1371 yılında astronom Alî bin İbrâhîm bin Muhammed İbn eş-Şâtir tarafından imal edilmiştir.
📌 Kaynaklar bu âlimin güneş saati yapımının yanı sıra astronomik çizelgelerini, gezegenler teorisini, evrensel aletini ve kum ya da su yardımına gereksinim duymaksızın gece ve gündüz dönecek ve ayrıca eşit ve eşit olmayan saatleri gösterebilecek şekilde imal edilmiş eşsiz saatini övmektedir.
📌 Saat Kahire'nin enlemi (30°) için hesaplanmıştır. Alışılmadık iki parçalı yapımı, bu enlemi Kahire'deki İbn Ṭûlûn Camii'nin 1296 tarihli güneş saatiyle paylaşmaktadır.
Kalıntıları 1800 civarında Napolyon tarafından hazırlatılan Description de l'Egypte'te resmedilmiştir.
1000'li yıllarda yaşayan bilim tarihçisi İbn Nedîm'in, Arşimet'e ait bir risaleyi keşfetmesi ile Müslüman âlimlerin bu icadı geliştirdikleri ifade edilir.
Gün uzunluklarının 12 saate bölünmesi esasına dayanan saat, her defasında bir ağırlığın bir saat skalasında geçip giderek hareket ettiği iki sütunda göstermektedir.
📌 Ayrıca her saat, bir küre avara kalır ve bir kuşun gagasından kayarak bir çan üzerine düşer. Ayrıca saat üzerine resmedilmiş olan çehrenin gözleri renk değiştirir. Bir gün ve gece zarfında düzenli bir biçimde bir depodan boşalan su, temel düzeneği harekete geçirir ve kontrol eder.