Arama
İslam uygarlığında suyun kaldırılmasını sağlayan keşifler
Hayatınızda musluk suyu olmadığını ve su için nehir veya kuyuya gitmek, dahası nehir kıyısına geldiğinizde yanına bile yaklaşamadığınız o hızlı akıntıdan kovayla su çekmenin bir yolunu bulmak zorunda olduğunuzu hayal edin. Bundan 800 yıl önce yaşayan Müslüman kâşifler, su kaldırma makinesini ve pompayı icat etmeden önce böyle bir hayat yaşanıyordu. Müslüman âlimler tarafından gerçekleştirilen icatlar sayesinde dünyada yeni bir dönüşüm başladı. Üstelik onların bu keşiflerini Avrupa tam 700 yıl sonra hayata geçirebilecekti.
MÖ 100 yılından beri su, noria ismi verilen büyük sudolapları kullanılarak nehirlerden alınmış ve yüksekteki arazilere çıkarılmıştı.
Romalı yazar, mimar ve mühendis Vitruvius, bu basit ancak güçlü makineyi anlatır. Normal su çarklarında olduğu gibi, sudolabı da akarken kanatlara çarpan suyun kuvvetiyle dönüyordu.
Kanatlar üzerinde bulunan ve suyla dolan hazneler dönme hareketiyle yukarı kaldırılıyordu ve suyu bir kemere bağlı olan büyük bir tanka boşaltılıyordu.
Romalılar ve İranlılar tarafından kullanılan bu makine, Müslümanlar tarafından geliştirilerek yeniden tasarlanmıştı.
Müslüman kaynaklarında sudolabından ilk kez bahsedilmesi 7'nci yüzyılın sonlarında Basra bölgesinde bir kanal kazılmasıyla ilgilidir.
Suriye'deki Asi Nehri üzerinde bulunan Hama'daki çarklar bugün hala ayakta olmalarına rağmen artık kullanılamamaktadırlar. Son derece büyük olan bu çarkların sonuncusunun çapı 20 metreydi ve kenarı 120 ayrı hazneden oluşuyordu.
İspanya'nın Mürsiye şehrindeki La Nora adı verilen sudolabı bugün hala kullanımda olmakla beraber orijinal çarkının yerine çelik bir çark takılmıştır. Mağribi sisteminde bunun haricinde başka bir değişiklik olmamıştır.
Dünyanın çeşitli bölgelerinde bugün hala çok sayıda sudolabı kullanılmakta olup bunlar çoğu örnekte modern pompalarla başarılı şekilde boy ölçüşebilmektedir.
Birçok Müslüman teknisyen, yapılan iş miktarının hayvan ve su gücü kullanılarak artırılabileceğini kavramıştı. İslam dünyasının bu büyük yenilikçi ve mühendislerinin başında El Cezeri ve Takiyüddin gelir.
Her ikisi de deneyler yaparak otomatik makinelerin atası sayılabilecek etkileyici makineler inşa ettiler. Onların çalışmaları günümüz medeniyetini muazzam şekilde etkilemiştir.