Arama
İstanbul’da Fatih Sultan Mehmet'in emriyle inşa edilen 5 kuruluş
Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'u fethettikten sonra şehri ihya etmek amacıyla derhal faaliyete geçti. Peki ya, onun istediği ilk beş kuruluşun hangileri olduğunu biliyor musunuz? Ya da o kuruluşların günümüze dek ulaştığını ve halen hizmet verdiğini? İstanbul'da Fatih Sultan Mehmet'in emriyle inşa edilen 5 kuruluşu ve hikayelerini sizler için derledik.
Taşkızak Tersanesi, oldukça eski bir kuruluştur. İstanbul'un fethinden çok kısa bir süre sonra, 1455'te Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa ettirilir. Kuruluş yıllarında elbette bir sanayi tesisi özelliği göstermez, fakat üzerinden geçen birkaç asır onu çok teşekküllü bir sanayi kuruluşu haline getirir.
1455 yılında Haliç kıyılarında gemi inşası için kurulan birkaç kızakla çalışmaya başlayan Taşkızak Tersanesi, her padişah devrinde daha da genişletilerek üretimine devam eder. Bu şekilde yüz kadar tersane gözü inşa edilir.
Önceleri kayık, karamürsel, aktarma, at kayığı, çektiri gibi nispeten küçük ahşap gemiler yapılırken ilerleyen yıllarda, özellikle 1700'lü yıllar ve sonrasında daha büyük gemiler inşa edilmeye başlanır. III. Selim döneminde (1789-1807) tersaneye bir dökümhane eklenir ve yurtdışından getirilen mühendislerle tersanenin üretim kapasitesi artırılır.
Akdeniz'i bir Türk gölü haline getiren birçok savaş gemisinin yanında yolcu gemileri de üreten tersanenin önemli bir özelliği, dünyada su altından hedefe torpido atan ilk denizaltının montajının burada tamamlanmasıdır.
1886'da hükümet tarafından İngiltere'ye denizaltı gemi parçaları için sipariş verilir. Yapımı tamamlanan parçalar Taşkızak Tersanesi'ne getirilerek monte edilir. Abdülhamid ve Abdülmecid isimli iki denizaltı montajları tamamlanır tamamlanmaz büyük bir törenle Haliç sularına indirilir.
Bu denizaltıların su taşırma miktarı 160 tondur. Yani suyun altına geçiş yaparken 160 ton ağırlığında su yukarı çıkar. 100 kader uzunlukları, 12 kadem genişlikleri vardır.
Ayrıca 100 kadem kadar suyun içine dalma özellikleri, su altında 3 mil, üstünde ise 10 mil hız yapma kapasitelerine sahiptirler. Yine 8 ton kömür alıp, 250 beygir gücündeki buhar makineleriyle su üstünde 50 mil, su altında ise 12 mil uzağa gidebilmektedirler.
Tersane, Birinci Dünya Savaşı'na kadar çeşitli bakım onarım ve eklemelerle üretimine devam eder. Birinci Dünya Savaşı ve İstanbul'un işgali tersanenin boşaltılmasını gerekli kılar.
Tersane Kurtuluş Savaşı'ndan sonra Lozan Antlaşması'nın Boğazlar'la ilgili hükmü gereğince askeri gemi imal edemez duruma gelir. Bu sebeple Gölcük'e nakledilir. Binalar ise Seyr-i Sefain İdaresi ile İnhisarlar İdaresi'ne verilir.
Boğazlar hakkındaki antlaşmadan sonra ise 1941 yılında Taşkızak Tersanesi'nin yeniden kurulmasına karar verilir. Faaliyete başlayan tersanede daha ziyade küçük tonajlı gemiler inşa edilmeye başlanır.
Taşkızak Tersanesi 1950'de genişletilerek modernleştirilir, tersanenin kapasitesi artırılır. Tersane yaklaşık altı asırlık tecrübesiyle denizaltı inşası, akaryakıt tankeri imalatı, küçük boy savaş gemisi bakım onarım gibi işleri yapmaya devam etmektedir.