İstanbul'daki camilerin ilginç hikayeleri

İstanbul'un en büyük meydanı olan Bayezid meydanında Sultan II. Bayezid tarafından yaptırılan cami İstanbul'un fethinden sonra şehre kurulan ikinci büyük selatin cami özelliğine sahiptir. Şehirdeki ilk selatin cami olan Fatih Camii orijinalliğini kaybettiğinden İstanbul'da orijinalliğini koruyan en eski selatin camii olarak kabul edilir. Kapısında Şeyh Hamdullah'ın yazdığı kitabeye göre 1501-1506 yılları arasında beş yılda tamamlanmıştır. Evliya Çelebi'nin aktardığında göre caminin açılış günü ilk namazı padişahın kendisi kıldırmıştı. İstanbul'da 1509'da meydana gelen ve 'Küçük Kıyamet' diye anılan depremden zarar gördü. Depremden sonra kısmen onarılan caminin onarımını daha sonraki yıllarda tamamlayıp güçlendiren Mimar Sinan oldu. Son Osmanlı şaheseri Sultan Ahmet Camii, 1609-1616 yılları arasında Sultan I. Ahmed tarafından Mimar Sedefkâr Mehmed Ağa'ya inşa ettirilmiştir. İnşa edildiği dönemde cami uzunca bir süre cuma günleri Topkapı Sarayı ahalisinin ibadetlerini gerçekleştirdiği mekân olmuş, Ayasofya'nın 1934 yılında camiden müzeye dönüştürülmesiyle, bir kez daha İstanbul'un ana camisi konumuna gelmiştir. Şükrün bir ifadesi Zitvatorok barış anlaşması bölgeye ve Osmanlıya bir rahatlama dönemi açıp devletinin prestijini tekrar perçinleyince Sultan 1. Ahmet Allah' a bir şükür ifadesi olmak üzere İstanbul'da o zamana kadar görülmemiş güzellikte bir mabed yükseltmeyi aklına koyar. Sultanın en büyük amacı, o zamana kadar yapılmış olan camilerin en büyüğünü ve en güzelini yapmak, özellikle de Ayasofya' yı geçerek daha görkemli bir yapı inşa ederek kulluğunu kanıtlamak olmuştur. 50 farklı lale deseninden 20 bin iznik çinisiyle süslü Sultan Ahmed Camii, külliyesiyle birlikte İstanbul'daki en büyük yapı topluluklarından biridir. Bu külliye bir cami, medreseler, hünkâr kasrı, arasta, dükkânlar, hamam, çeşme, sebiller, türbe, darüşşifa, sıbyan mektebi, imarethane ve kiralık odalardan oluşmaktadır. Bu yapıların bazıları günümüze ulaşmamıştır. Yapının mimari ve sanatsal açıdan dikkat çeken en önemli yanı, 20.000'i aşkın 50 farklı lale deseninden oluşan İznik çinisiyle bezenmesidir. Bu çinilerin süslemelerinde sarı ve mavi tonlardaki geleneksel bitki motifleri kullanılmış, süslemeler yapıyı sadece bir ibadethane olmaktan öteye taşımıştır. Avluya atıyla giren padişahın kordona çarpmaması için kafasını eğmesini gerekiyordu. Padişahın bile camiye girerken kendisine çeki düzen vermesi Osmanlı'nın ibadet alanlarına duyduğu açıkça ortaya koymaktadır. Gerçek ismi Şemsi Paşa Camii olan ve Üsküdar sahilde bulunan caminin ismine dair ilginç rivayetler aktarılıyor. Söylenenlere göre, camiye Kuşkonmaz denmesinin bir başka nedeni de Şemsi Paşa'nın kişiliğiyle ilgili. Fazlasıyla titiz bir kişi olan Şemsi Paşa, Sokullu Mehmet Paşa ile rekabet halindeymiş. Zaman zaman şakayla karışık atışırlarmış. Şemsi Paşa bir gün Sokullu'ya, 'Sokullu, camini kuşlar pislemiş' diye takılınca, 'Gökyüzüne açık olan her yer kuşların pislemesine müsaittir' cevabını almış. Paşa, cami yaptırmaya karar verince Sokullu'nun sözü aklına gelmiş. Mimar Sinan'a giderek, 'Bana öyle bir yerde cami yap ki üzerine kuşlar pislemesin' demiş. Sinan, bütün camilerinde yaptığı gibi iyi bir araştırmadan sonra kuzey- güney rüzgârlarının kesiştiği bu noktayı bulmuş. Dalgaların kıyıya çarpmasıyla meydana gelen titreşimleri incelemiş ve camiyi burada yapmaya karar vermiş. Mimar Sinan'ın en küçük eseri Şemsi Ahmed Paşa tarafından yaptırılan bu eser, Mimar Sinan'ın inşa ettiği en küçük külliyedir. İki kapısı olan cami avlusunun biri kapısı deniz tarafına, diğeri ise park yönüne açılmaktadır. Kesme taştan harpuştalı olarak yapılan bu kapıların üzerinde kitabe yoktur. Avlu duvarlarında, klasik demir parmaklıklı pencereler bulunmaktadır. Camiye park tarafındaki kapıdan girildiğinde, sağ tarafta küçük bir hazire, sol tarafta ise aptes mahalli görülür. Avlunun kuzey ve doğu tarafı 'L' şeklindeki medreseler tarafından çevrilmiştir. Adını evliyaya kaptıran cami Laleli Camii padişah Üçüncü Mustafa tarafından yaptırıldı. Yaptırdığı hiçbir camiye adını vermeyen sultan, Laleli Camii'ne adını vermeyi düşünmektedir. Caminin şekillendiği günlerde o civarda yaşayan Laleli Baba'yı da ziyaret eder. Ziyaret esnasında aralarında tatsız bir konuşma geçer. Sultan, bu olaydan birkaç gün sonra rahatsızlanır. Hekimler derdine çare bulamayınca Üçüncü Mustafa'nın aklı başına gelir. 'Boşuna uğraşıyoruz, bu derdin ilacı Laleli Baba'da' der ve yaşlı dervişin huzuruna koşup affını ister. İyileşince de ince bir espriyle, 'Kendi adımıza bir cami yaptırdık, onu da şeyhe kaptırdık' der ve camiye onun ismini verir. Caminin planı kare olup kubbesini altı yarım kubbe çevrelemektedir. Hünkar mahfili sol taraftadır. Birer şerefeli iki minaresi vardır. Sol taraftaki minare, cami inşasından altı yıl sonra yapılmıştır. Binanın ön tarafı ileriye doğru bir çıkıntı teşkil ederken yanlarda Yeni Cami'de olduğu gibi sütunlu galeriler vardır. Ortada sekiz köşeli planda yükselen orta duvarlar üzerine inşa olunan bir kasnak üstüne tek bir kubbe yerleştirilmiş ve duvar köşelerine birer ağırlık kuleleri yapılmıştır. Üsküdar'da bulunan camiyi, Mihrimah Sultan ve Rüstem Paşa'nın kızı Ayşe Hanım Sultan Yaptırmıştır. Eser 1594 tarihinde Aziz Mahmud Hüdaî Efendi adına yapıldığından, bu isimle anılmaktadır. Aziz Mahmud Hüdaî Efendi Camii, bir bakıma Hırka-i Şerif 'in Fatih'e kattığı manevi zenginliğin bir benzerini Üsküdar'a katmıştır. Cami, çevresindeki imaret, türbe, kütüphane, hünkâr mahfili, çeşme, derviş hücreleri, şeyh evi, fırın ve bir hamamdan oluşmaktadır. Yaklaşık 10.000 metrekarelik çok geniş bir alana yayılan bu külliyede, dergâhın çok büyük olan vakıflarının hesapları yapıldığı gibi, kıymetli mücevherat da saklanmaktaydı. III. Murat ve I. Ahmed'in saygısını kazanan Aziz Mahmut Hüdayi'nin Sevenleri için şu duası meşhurdur: 'Sağlığımızda bizi, vefatımızdan sonra kabrimizi ziyaret edenler ve türbemizin önünden geçtiğinde Fatiha okuyanlar bizimdir. Bizi sevenler denizde boğulmasın ahir ömürlerinde fakirlik çekmesin, imanlarını kurtarmadıkça göçmesin.' Planı padişaha ait olan bir cami Yıldız Camii, son dönem Osmanlı cami mimarisinde benzeri olmayan bir örnektir. Barbaros Bulvarı'nda Yıldız Sarayı yolu üzerindeki cami, 1885-1886 yılları arasında Sultan II. Abdülhamid tarafından Nikolaki Kalfa'ya yaptırıldı. Hamidiye ya da halk arasındaki adıyla Yıldız Camii'nin planı yine Abdülhamid tarafından çizildi. Bu nedenle planı bir padişah tarafından çizilen tek cami özelliğine sahiptir. Ayrıca Abdülhamid bu caminin ahşap kafeslerini de kendisi yapmıştır. Deniz üzerine kurulan tek camii Kaptan-ı derya tarafından 1580 yılında Mimar Sinan'a yaptırılan Kılıç Ali Paşa Camii denizin üzerine inşa edildi. Kılıç Ali Paşa, devrin padişahı III. Murat'tan cami yaptırmak için yer ister. Padişah ise, 'Sen deryaların serdarısın, gücün yetiyorsa derya üzerine bir cami yap' der. Bu duruma çok üzülen Kılıç Ali Paşa, Mimar Sinan'ı kendine mimar olarak tutar ve Tophane Rıhtımı'nın kenarına taş, toprak, moloz taşımaya başlar ve caminin yapımına başlar. 66 yıla 66 kubbe Osmanlı sultanları tarafından yaptırılan büyük camilerden biri olan Yeni Camii, İstanbul siluetinin olmazsa olmazlarındandır. Bir İstanbul selatin camisinin inşası 2-7 yıl sürmesine rağmen, Yeni Cami'nin inşaatı tam 66 yıl sürdü. Kubbelerinin sayısı, sanki bu duruma nazire yaparmışcasına 66'dır. Padişahın kızının 'karanlık' diye sitem ettiği cami Mihrimah Camii, veya İskele Camii İstanbul'un Üsküdar ilçesinde meydanda bulunan Mimar Sinan'ın Kanuni Sultan Süleyman'ın Hürrem Sultan'dan olan kızı Mihrimah Sultan için yaptığı camidir. Rivayete göre Mihrimah Sultan, Mimar Sinan'a caminin içinin çok karanlık ve kasvetli olduğuna dair sitem etmiştir. Sinan da bunun üzerine aynı ismi taşıyan bir başka camiyi Edirnekapı'da inşa etmiş ve Üsküdar'dakinin aksine bu caminin içinin aydınlık olmasına özen göstermiştir. Gotik Kilise'den çevrilen cami Galata kentsel dokusunda beton bloklar arasında, sivri külahlı hayli yüksek kare biçimli kulesiyle hala fark edilebilen Arap Camii; fetih öncesinden kalan İstanbul'un tek Gotik kilisesidir. İstanbul'da ilk ezan sesinin yükseldiği yer 717 yılında yapılmış olan İstanbul'un ilk camii hüviyetini taşıyan Arap Camii'dir. İstanbul'un Fethi için M.S. 717 yılında gelmiş olan Müslüman Arap kumandanlarından ve sahabe neslinden meydana gelen bir ordu başında Mesleme Bin Abdülmelik adındaki komutan; Galata'da Bizans semalarına ilk Ezan-ı Muhammedi sesinin yükseldiği bir camii yaptırmış ve adına da Arap Camii denilmiştir. Bu cami, Osmanlı İmparatorluğu döneminde camiye çevrilen bir manastırdır. Bugün cami olarak kullanılan bölüm, manastır kompleksinin yalnızca ayakta kalan küçük bir bölümü olduğu sanılmaktadır. Bu manastırın adının ne olduğu konusunda kesin kabul görmemiş değişik görüşler bulunmaktadır. Yapının Gastrion Manastırı'nın bir parçası olduğu düşünülse de, adı geçen manastırın fazla doğusunda olması nedeniyle bu görüş herkes tarafından kabul görmemektedir. İstanbul'da Komnenos ve Paleologos dönemi Bizans mimari yapıtlarının küçük bir örneğidir. Kırmızı Minare Camii ya da Kiremitçi Ahmet Camii, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde yer alan Osmanlı döneminden kalma, tarihi bir ibadethanedir. Hasköy semtinde, Yün-İplik Fabrikası'nın yanında; Rahmi M. Koç Müzesi'nin arkasında bulunur. 1591 yılında, camiye adını veren Kiremitçi Ahmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. Cami içindeki minber ise sarayda görev yapan kapıcıbaşı Esedullah Ağa ve eşi tarafından eklenmiştir. Cami, 1889 yılında, III. Ahmet döneminde kapsamlı bir onarım geçirmiştir. Son onarım çalışması ise, 1994 yılında Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından yürütülmüştür. İsmini çiniye kaptıran cami Cami, 1640 tarihinde, Sultan I. Ahmet'in eşi, Sultan IV. Murat'ın ve Sultan İbrahim'in annesi Mahpeyker Kösem Sultan tarafından yaptırılmıştır. Camiden başka, bir medrese, bir şadırvan, bir sebil, bir mektep, bir çeşme ve bir de çifte hamam bina edilmiştir. Avlunun etrafını, pencereli, kesme taş harpuştalı bir duvar çevirmiştir. Bu kapının sol tarafında, sekiz mermer sütunlu, bir sivri kubbenin altında, mermer şebekeli güzel bir şadırvan, bunun önünde ve avlu duvarı penceresi içinde ise, sebil bulunmaktadır. Cami halk arasında 'Çinili Cami' olarak bilinmektedir. Kanuni'nin genç yaşta ölen oğlunun anısına yaptırdığı cami Kanuni Sultan Süleyman ile Hürrem Sultan'ın genç yaşta ölen oğulları Şehzade Cihangir'in anısına, Mimar Sinan tarafından küçük, kare planlı ve tek kubbeli bir cami inşa edildi. Sonraki yüzyıllarda geçirdiği depremler ve yangınlar sonucu tahrip olan caminin yerine, bugün gördüğümüz kare planlı ve çift kubbeli cami 1889 yılında Sultan II. Abdülmecit tarafından, dönemin ünlü mimarları olan Balyan ailesine yaptırıldı. Modernlerin en klasiği 1950'li yıllara dek adada cami olmadığı için, adanın Müslümanları zamanın başbakanı Adnan Menderes'ten adaya bir cami yapılmasını isterler. Bunun üzerine Adnan Menderes, 1958'de Karaköy meydanındaki yerinden sökülen Karaköy Mescidi'nin adaya aynen monte edilmesini ister. Bu gerçekleşmeyince Kınalıada Camii derneğince 1964'te yaptırılır. Üsküdar'ın Ayasofyası Üsküdar'da bulunan bu cami İstanbul'un kıymetli camilerinden biridir. Cami enlemesine dikdörtgen planlıdır. İlk olarak 1495 yılında inşaa edilmiş ancak zamanla harap olan yapı 17. ve 19. yüzyılda iki ciddi onarım görmüş akabinde yakın dönemde bir restorasyon daha geçirmiştir. Cami Ayasofya'yı andırdığı için halk arasında 'Üsküdar'ın Ayasofyası' olarak nitelendirilmiştir. Yerin altında bulunan cami Caminin esasının Tiberyos II. zamanına ait bir mabet olduğu söylenilmektedir. Bir rivayete göre 714 yılında İstanbul'u almak için gelen Arap orduları burada yedi yıl kalmış savaşta şehit edilenlerden bazıları buraya defnedilmiştir. Arap Orduları Şam'a dönerken Asker'in önemli eşyalarından bazıları bu mahzene konulmuş kapısının üzerine kurşun dökülmüş. Kurşunlu mahzen sözü buradan kaynaklanmaktadır. Bu sahabelerden birinin mezarı Türkler tarafından türbe haline sokulmuş diğer ikisi de parmaklıklarla çevrili mezar haline getirilmiştir. Bu eski yapı I. Mahmud ve III. Osman zamanında sadrazamlık görevinde olan Bahir Mustafa Paşa tarafından cami haline getirildi. Az görülen motif Cami İstanbul'un en eski Osmanlı eserlerinden biridir. Rum kökenli Mimar Atik Sinan tarafından inşa edilmiştir. İlginç bir çeşmesi olan mescidin, köşesindeki akmayan çeşmesinin ayna taşında bir çift kumru kabartması olduğundan dolayı halk arasında 'Kumrulu Mescid' adıyla meşhur olmuştur. Kubbesi kiliseye benzeyen cami Rum Mehmet Paşa Camii ya da Rumi Mehmet Paşa Camii Üsküdar'da, Osmanlı döneminden kalma tarihi bir ibadethanedir. Rum asıllı Osmanlı veziri Rum Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde İstanbul'un Anadolu Yakası'na yaptırılan ilk cami olma özelliğini taşımaktadır. Yapımına 1469 yılında başlanan cami, iki yıllık inşaat sürecinin ardından 1471 yılında tamamlanarak ibadete açıldı. Cami, mimari olarak Bizans ve Osmanlı esintilerini bir arada taşımaktadır. Kubbesi kiliseyi andırmaktadır.. Ters T tipi caminin son örneklerinden biri Davut Paşa Külliyesi, Hobyar Mahallesi Davutpaşa Medresesi Sokağı'nda yer alır. Külliye, cami, medrese, sıbyan mektebi, tabhane, çifte hamam, imaret ve çeşmeden müteşekkildir. Cami kapısının üstündeki Arapça kitabeye göre, Sultan II. Beyazıt'ın veziri 'Koca Davut Paşa' tarafından 1485 yılında yaptırılmıştır. İstanbul'un fethinden sonra yapılan 'yan mekanlı', 'tabhaneli' veya 'ters T planlı' camilerin son örneklerinden biridir.

İstanbul'daki camilerin ilginç hikayeleri

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

"Uluslararası Ankara Caz Festivali" Kerem Görsev Trio konseri ile başladı

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Rahman’ın has kulları

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

PODCAST I İsrail'i kuran karanlık aile

Sincan değil Doğu Türkistan

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Osmanlı'nın Balkanlar'daki 5 eseri

İsmet Özel'in Başyapıtı: Üç Mesele I Kitap Dedektifi

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Tarihi güzellikleriyle kendisine hayran bırakan Osmanlı şehri: Mostar

Arama

İstanbul'daki camilerin ilginç hikayeleri