Arama
Kanuni döneminin en ünlü şeyhülislamı: Ebussuud Efendi kimdir?
Osmanlı'da şeyhülislamlar, padişahların yanında, onların devlet işlerini istişare ettikleri önemli bir konuma sahipti. Padişahlar tarafından oldukça hürmet görürlerdi. Ebussuud Efendi ise Kanuni Sultan Süleyman zamanında 27 yıl şeyhülislamlıkta bulunmuş, devrin en büyük alimlerinden biriydi. Kendi dönemi başta olmak üzere sonraki dönemlerde de meşhur tefsir ve fetvaları olmuştur. Peki, Kanuni Ebussuud Efendi'den ne fetvası aldı? En ünlü eseri neydi? İlmiye müessesine nasıl çekidüzen verdi?
İstanbul'da Macuncu Odabaşı mahallesinde kendi adıyla anılan bir çeşme ve hamamla İskilip'te babasının türbesi yanında cami, imaret ve mektep inşa ettirdi. Ebüssuûd Efendi ayrıca Kırım'ın Kefe şehrinde bir cami, İnebahtı'da bir mescitle Şehremini Ereğli mahallesinde bir *sıbyan mektebi inşa ettirdi.
Ebussuûd Efendi'nin yaşadığı Kanuni dönemi, Osmanlı medeniyetinin en yüksek seviyesini yakaladığı bir döneme rast gelmektedir. Bu devre ilim ve sanatta olduğu gibi siyasal ilişkilerde de Osmanlı'nın kendisini dünyaya kabul ettirdiği bir dönemdir.
*Sıbyan mektebi, Osmanlı İmparatorluğu'nda ilköğretim kurumlarına verilen genel isimdir.
Kanûnî Sultan Süleyman Ebüssuûd Efendi'ye büyük bir saygı duydu ve Süleymaniye Camii'nin temelini teberrüken ona attırdı.
Padişahın Sigetvar seferinde iken yolda yazdığı ve hasta olan Ebüssuûd'un hatırını sorduğu mektubuna, "Halde haldaşım, sinde sindaşım, âhiret karındaşım, tarîk-i hakda yoldaşım Molla Ebüssuûd Efendi Hazretleri" diye başlaması ve "bende-i hudâ Süleyman Hân-ı bî-riyâ" diye bitirmesi onun padişah nezdindeki itibarını gösterir.
Ebussuûd Efendi'nin Kanuni dönemindeki etkinliği daha müderrisliği döneminde başlamış, Kazaskerliği döneminde kendini iyice hissettirir olmuştur.
Yaşadığı dönemin siyasî-idarî olaylarında etkin olan Ebussuûd Efendi, döneminin hukuk sistemine Kanunnâme ve Ma'rûzâtları ile katkıda bulundu.
Ayrıca Ebussuûd Efendi'nin, yaygın olarak kullanılan ismi Ebussuûd'dur. Ancak Arapça kökenli olmakla beraber, Osmanlılar arasında da kullanıldığı görülen bu kelimenin, Ebussuûd Efendi'ye kim tarafından verildiği, isim, lakap ya da künye olarak hangi amaçla kullanıldığı hakkında kaynaklarda yeterli bir bilgiye rastlanmamaktadır.
Ebüssuûd Efendi Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim, III. Murad ve III. Mehmet devirlerinde şeyhülislâmlık, kazaskerlik yapan ve diğer ilmî mevkilerde bulunan birçok âlimin hocası olmuştu.
Şeyhülislâm Mâlulzâde Seyyid Mehmed, Abdülkadir Şeyhî, Hoca Sâdeddin, Bostanzâde Mehmed ve Sun'ullah efendilerle Bostanzâde Mustafa, Cenâbî Mustafa Efendi, Şair Bâkî, Hâce-i Sultânî Atâullah, tezkireci Âşık Çelebi ve Kınalızâde Hasan Çelebi, Ebülmeyâmin Mustafa Efendi ve Ali Cemâlî Efendi'nin oğlu Fudayl Çelebi gibi âlimler bunlar arasında sayılabilir.
Kanûnî Sultan Süleyman, Topkapı Sarayı'nın bahçesindeki meyve ağaçlarını karıncaların sarması üzerine, kurtulmak için çare araştırır ve ağaçların gövdelerine kireç dökülürse meselenin çözüleceğini öğrenir.
Fakat Şeyhülislam'dan izin alması lazım gelir. Sualini şiirleştirerek bir beyitle Ebussuud Efendi'ye sorar: "Dırahtı (ağacı) sarmış olsa eğer karınca/ Zarar var mı karıncayı kırınca." Ebussuud Efendi, padişahın bu zarif ifadesine aynı zariflikte bir beyitle karşılık verir: "Yarın divânına Hakkın varınca/ Süleyman'dan alır hakkın karınca."